«پَری» در فرهنگ ایران باستان

در آیین مَزدیَسنا، پَری به‌سان یکی از مَظاهر شَرّ از دام‌های اهریمنی انگاشته شده و بازتاب این انگاره در ادبیاتِ زردشتی چنان است که از پَری همیشه به زشتی یاد شده است.

عصراسلام:

در نامهٔ اوستا پَریان گروهی از بوده‌های پلید و پَتیاره‌اند که از آن‌ها در کنار دیوان و جادُوان و جَهیکان نام رفته و برای چیرگی به آنان و شکستن گزند و دشمنی‌شان به ایزدان و فَروَهَرِ برخی از پهلوانان و پارسایان نیایش شده است.

در اوستا همچنین نام چند پری به تنهایی و به‌طور جداگانه آمده است. آنان نیز از اهریمنیان و زشت‌کارانند و برای فریفتن یلان و به زیان جهان سود و نیکی می‌کوشند.

در ادبیات دینیِ فارسیِ میانه و در نوشته‌های پهلوی نیز پری از موجودات اهریمنی است که از نیروی جادو برخوردار است و می‌تواند هر آن‌که بخواهد نَما و پیکر خود را تغییر داده، به جامه‌های دیگر درآید تا پهلوانان را بفریبد و دام و دهشن مزدا را آسیب رساند.

از سوی دیگر پَری در ادب فارسی به گونه‌ای دیگر معرفی شده است. از مجموعهٔ اشاره‌های مربوط به پری در شاهنامه و کتاب‌های دیگر فارسی و افسانه‌ها و داستان‌های عامیانه چنين برمی‌آید که در ایران دورهٔ اسلامی پری آن‌چنان که پیروان آیین زردشتی و مزدیسنان باور داشتند، موجودی زشت و ناخجسته نیست بلکه به صورت زن اَثیریِ بسیار زیبا پنداشته شده که از نیکویی و زیبایی و حتّی فَر برخوردار است و مثال و نمونهٔ زیبارویی و بِاَندامی و فریبندگی است و گاه به سبب بِهی و سودرسانی‌اش به مردمان و زیبایی‌اش در مقابل دیو و اهریمن قرار می‌گیرد.

این ناهم‌داستانی و دوگانگی که از دو برداشت متفاوت ذهنی دربارهٔ يك موجود افسانه‌ای حکایت می‌کند مرا واداشت که دربارهٔ پری و سرشت و گوهر اساطیری آن بررسی کنم.

از مجموع قراینی که تا حدّ امکان در این مقاله گردآوری و گزارش شده چنان می‌نماید که پری در اصل یکی از «زن-ایزدان» بوده که در زمان‌های کهن و پیش از دین‌آوریِ زردشت ستایش می‌شد، ولی بعدها در اثر عوامل و انگیزه‌های گوناگون مانند دگرگونی‌های اجتماعی، دین‌آوری و نوکیشی‌ها و رواج ارزش‌های اخلاقیِ تازه برداشت ذهنی آن گروه از ایرانیان که آیین زردشت را پذیرفته بودند دگرگون شده، پری را به صورت موجود زشت اهریمنی پنداشتند، ولی خاطرهٔ دیرین پری به عنوان الٰهه‌ای که با کام‌کاری و باروَری و زایش رابطهٔ نزديك داشت هم چنان در ذهن جمعیِ ناخودآگاهِ مردمان باقی مانده و در ادب فارسی و فرهنگ عامیانه ایرانی منعکس شده است... .

پَری، تحقیقی در حاشیهٔ اسطوره‌شناسیِ تطبیقی، بهمن سَرکاراتی، نشریهٔ دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانیِ تبریز، پاییز و زمستان ۱۳۵۰، صص ۱۹-۲۰

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	ناشی از تفکر وهابی-تکفیری

	محصول توطئه غرب و اسرائیل