شاخصه‌های حکومت علوی و اموی

در حکومت اموی تظاهر به احکام ظاهری اسلام و ظاهرسازی جامعه اسلامی بود، ترویج مناسک دینی، اقامة جمعه وجماعت و نماز تراویح ماه رمضان و محافل اُنس با قرآن در حکومت اموی بسیار پر رنگ دیده می شود.

ولی از منظر محتوای و ترویج احکام اسلامی، امویان ضد دین عمل می کردند و ادبیات حکمرانان و خطیبان دربار حکومت،منفی وضد دین بود. تهمت، دروغ گویی، ادبیات خلاف اخلاق وادب انسانی در مجامع دینی رائج بود.

بسمه تعالی

حجت الاسلام والمسلمین استاد هادی سروش به دعوت موسسه فهیم حوزه علمیه قم بمناسبت ایام ولادت حضرت امیرالمومنین (ع) گفت:

بعد از رحلت پیامبر گرامی اسلام تا حکومت امیرالمومنین، جامعه اسلامی سال‌هایی را پشت سرگذاشته بود؛ از پایان حکومت نبوی تا آغاز حکومت علوی حدود سی سال گذشته بود که در حکمرانی این سه دهه نقاط مثبت و منفی وجود دارد که نیازمند تحقیق و بررسی جداگانه است.

در حکومت امویان که آغاز آن از حکومت و خلافت عثمان شروع شد در این مدت سی ساله بخصوص زمان حکومت عثمان در جامعه اسلامی انحرافاتی به وجود آمد که حضرت امیرالمومنین ناگزیر بود که با آن انحرافات مبارزه نموده و جامعه اسلامی را در مسیر صحیح واصیل آن که سنت نبوی است باز گرداند.

مواردی را می توان به عنوان شاخصه‌های حکومت اموی بیان نمود که حکومت علوی در نقطه مقابل آن قرار دارد:

۱) اسلام ظاهری و ترویج طاغوت و استفاده از ادبیات زشت

اولین شاخصه حکومت اموی تظاهر به احکام ظاهری اسلام وظاهرسازی جامعه اسلامی است، ترویج مناسک دینی ،اقامة جمعه وجماعت ظاهری در حکومت اموی بسیار پر رنگ دیده می شود ،ولی از منظر محتوای و ترویج احکام اسلامی، امویان ضد دین عمل می کردند با اینکه نمازهای جمعه شلوغ بود نماز تراویح در شب های رمضان بسیار با شکوه برگزار می گردید محافل انس با قرآن وقرائت در سراسر کشور اسلامی برگزار می شد.

ولی ادبیات حکمرانان و خطیبان دربار منفی وضد دین بود. تهمت، دروغ گویی، ادبیات خلاف اخلاق وادب انسانی در مجامع دینی رائج بود از هیچ لعن، نفرین وتهمت نسبت به امیرالمومینن ابا وامتناع نمی ورزیدند بنی امیه محتوای دین را از بین بردند ولی به ظاهر سازی اکتفا کردند در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است قَالَ: إِنَّ بَنِي أُمَيَّةَ أَطْلَقُوا لِلنَّاسِ تَعْلِيمَ اَلْإِيمَانِ وَ لَمْ يُطْلِقُوا تَعْلِيمَ اَلشِّرْكِ لِكَيْ إِذَا حَمَلُوهُمْ عَلَيْهِ لَمْ يَعْرِفُوهُ ( اصول کافی، ج۲ ص۴۱۵) بنی امیه محتوای دین را برای مردم آموزش نمی دادند بلکه به ظاهری سازی می پرداختند.

اما درحکومت علوی توجه به ترویج وآموزش محتوای دین می کردند، تلاش حضرت امیر المومنین این بود که مردم را به محتوای وحقیقت دین آشنا سازد.

۲) تحقیر مردم و مطالبه تبعیت محض

دومین شاخصه حکومت اموی این بود که مردم درحکومت بنی امیه رعیت ومکلف هستند بنی امیه خود را محق ومردم را مکلف می دید امام علی (ع) درنامه سی ام نهج البلاغه خطاب به معاویه می فرماید:

« فَإِنَّ لِلطَّاعَةِ أَعْلَاماً وَاضِحَةً وَ سُبُلًا نَيِّرَةً وَ مَحَجَّةً نَهْجَةً وَ غَايَةً مُطَّلَبَةً، يَرِدُهَا الْأَكْيَاسُ وَ يُخَالِفُهَا الْأَنْكَاسُ، مَنْ نَكَبَ عَنْهَا جَارَ عَنِ الْحَقِّ وَ خَبَطَ فِي التِّيهِ وَ غَيَّرَ اللَّهُ نِعْمَتَهُ وَ أَحَلَّ بِهِ نِقْمَتَهُ. فَنَفْسَكَ نَفْسَكَ، فَقَدْ بَيَّنَ اللَّهُ لَكَ سَبِيلَكَ وَ حَيْثُ تَنَاهَتْ بِكَ أُمُورُكَ، فَقَدْ أَجْرَيْتَ إِلَى غَايَةِ خُسْرٍ وَ مَحَلَّةِ كُفْرٍ، فَإِنَّ نَفْسَكَ قَدْ أَوْلَجَتْكَ شَرّاً وَ أَقْحَمَتْكَ غَيّاً وَ أَوْرَدَتْكَ الْمَهَالِكَ وَ أَوْعَرَتْ عَلَيْكَ الْمَسَالِكس »زيرا فرمانبردارى را نشانه هايى آشكار است و راههايى روشن و جاده هايى راست و دور از كژى و نهايتى مطلوب همگان. راهى كه زيركان و خردمندان در آن گام نهند و سفلگان سرافكنده از آن دور مى شوند. هر كه از آن راه پاى بيرون نهد، از راه حق بيرون شده و در بيابان گمراهى سرگردان گشته است. خدا نعمتش را بر او دگرگون كند و خشم خود را بر سر او فرستد.

پس خود را بپاى، خداوند براى تو راهت را آشكار ساخته. هر جا كه هستى، همان جا بايست كه كار را به حد نهايت رسانده اى. نهايتى كه خسران است و كفر. نفس تو، تو را به بدى گرفتار ساخته و به گمراهى در انداخته و به مهلكه كشيده و راهها را بر تو دشوار گردانيده است.

از منظر امام علی(ع) اطاعت وفرمان بری از حکومت وحکمران حدود وعلایم روشن دارد دراطاعت حق شبهه وجود ندارد اطاعت باید برمدار حق باشد امیر المومنین اطاعت را مطلق نمی دید بلکه اطاعت برمعیار حق است. ولی دستگاه بنی امیه از مردم اطاعت مطلق و محض میخواهد و هیچ اعتراض و یا نقد را برنمی تابد.

۳) فریب افکار عمومی و بی صداقتی حکمرانان

سومین شاخصه حکومت وحکمرانی امویان فریب کاری وبی صداقتی است. حاکمان اموی اموال مردم را به زور تصرف می کرد وبه مالکیت شخصی مردم احترام قائل نبود برای فریب افکار عمومی برخی ظاهر سازی ها را رعایت می کرد.

از یک طرف ؛ به نقل "تاریخ دمشق" ؛ در محدوده کاخ معاویه ، خانه پیرزنی را در شام نگه میدارند تا بگویند ما به حق الناس احترام میگذاریم ، ولی از طرف دبگر ؛ در مقابل اموال ایرانیان را تصاحب میکردند و یا تمام هدایای ساسانیان را از ایران خارج می‌کردند، و یا حقوق و صله های نجومی به طرفداران خود پرداخت میکردند ولی حکومت علوی نقطه مقابل آن قرار دارد که فلسفه وجود حکومت را اجرای عدالت و احقاق مظلومان و مستضعفان می داند. مردم اگر کارگزران امام علی(ع) نزد ایشان شکایت می نمود، فوری به شکایت مردم، رسیدگی صورت می‌گرفت ، مانند زنی بنام سوده همدانی که برای گلایه از کارگزاری به محضر امیرالمومنین رسید و گلایه خود بصورت صریح گفت و امام علی شدیدا متاثر شد و رسیدگی کرد ، ولی اگر نزد معاویه شکایتی مطرح می شد، هیچگاه رسیدگی نمی کرد که اتفاقا همین زن برای شکایت از کارگزاری از کارگرگزاران بنی امیه به ملاقات معاویه رفت و نتیجه نگرفت و در مجلس معاویه از فضائل علی ع گفت...

۴) حذف و یا بُریدن نان مخالف

چهارمین شاخصه حکومت وحکمرانی اموی حذف مخالفان سیاسی بود در حکومت معاویه مخالفان سیاسی با بی رحمانه ترین وجه ممکن سرکوب وحذف فیزیکی می شد و کمترین مجازات مخالفان این بود که حقوق شهروندی ودریافت ماهیانه آنان از بیت المال قطع می گشت. ولی درحکومت علوی هیچ مخالف سیاسی از حقوق اجتماعی محروم نمی گشت.

نمونه نان بُریدن بنی امیه از مخالفین در تاریخ بصورت شفاف آمده ، به عنوان نمونه ؛ معاویه در بخشنامه رسمی نوشت : " انظروا الی من قامت البینه انه یحب علیا فامحوه من الدیوان و اسقطوا رزقه .. ببینید اگر شاهدی داشتید که کسی به علی علاقمند است نام او را حذف کنید و او را از حقوق محروم کنید!"

اینقدر به این رویه، یعنی منع از دریافت حقوق و اخراج از دستگاه های اداری ادامه دادند که شخصیتی مانند ابن عباس نامه تندی به دستگاه بنی امیه ارسال نمود و در آن نامه شدیدا نسبت به قطع حقوقش اعتراض صریح نمود و نوشت : "ما توتینا من حقنا لتحبس عنا؛ شما حق ما را نمی‌دهید و حقوق ما را مسدود کرده اید! "

هادی سروش

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	بله

	خیر