روایت معتبری درکتب قدیمیِ حدیث از امام هادی (ع) داریم که تاپایان زمین وزمان درخور استناد است.
چرا که اشاره به رخداد فکری بعد ازدوران انبیاء دارد وآن اینکه بشر در مسیر تکمیل عقول صاحب گام های بلندی است.
متن حدیث را ملاحظه کنید:
ابن سکیت دانشمند مشهور آن زمان گوید:
به امام هادی(ع) عرض كردم: چرا خدا حضرت موسى را با وسيله عصا و يد و بيضا و ابزار ابطال جادو فرستاد ، و حضرت عيسى را با وسيله طبابت ، و حضرت محمد(ص) را بوسيله كلام و سخنرانى؟
حضرت هادی(ع) فرمود:
خدا موسى(ع) را زمانی مبعوث فرمود که جادوگرى بر مردم آن زمان غلبه داشت پس او از طرف خدا چيزى آورد كه مانندش از توانائى آنها خارج بود و بوسيله آن جادوى آنها را باطل ساخت و حجت را برايشان ثابت كرد.
و عيسى(ع) را در زمانى فرستاد كه بیماری فلج و زمينگيرى زياد شده بود و مردم نياز به طب داشتند پس او از جانب خدا چيزى آورد كه مانندش را نداشتند ، پس با اجازه خدا مردگان را زنده كرد و كور مادرزاد و پيس را درمان نمود و حجت را برايشان ثابت كرد.
وحضرت محمد(ص) را در زمانى فرستاد كه خطبهخوانى و سخنورى زياد شده بود، پس آن حضرت از طرف خدا پندها و دستوراتى شيوا آورد كه گفتار آنها را باطل كرد و حجت را برايشان تمام نمود.
به امام هادی(ع) عرض کردم : به خدا سوگند، همانند تو را هرگز کس ندیدم. وبعد ازایشان سوال کردم ؛ امروز حجت بر مردم چیست؟
امام هادی فرمود: "عقل" ، به وسیله عقل و خرد کسی که بر خداوند دروغ میبندد، از کسی که خداوند را تصدیق میکند، شناخته میشود.
ابن سکیت گوید ؛ من گفتم : به خدا سوگند، جواب راستین این است.(اصول کافی۲۴/۱)
دو نقطه تاریک از نورعقل و عقلانیت!
۱) در بخش فرهنگ و آموزهای دینی، دشمن عقل و عقلانیت؛ دو عنصر مخرب بنام "تحجر" و نیز "خرافات" است.
درمورد"تحجرگرایی" عده ای آنچنان برفرهنگ سابق خودپای میکوبند که هیچ نوآوری را بر نمی تابند ! مثلا دیروز با "دوش حمام" موضع داشتند و مرید سینه چاک "حمام خزینه ای" بودند! و امروز با اینترنت و توسعه فضای مجازی سر جنگ دارند! تردیدی نیست که روش های متحجرانه نه تنها موجب سایه افکندن جهالت است ، بلکه مبارزه با حقوق شهروندی و به اصطلاح دینی ؛ تضییع "حق الناس" است.
و درذمورد "خرافات" نکته قابل دقت این است اگردر گوشه وکناری ترویج خرافه دیده شود قابل توجیه است اماخرافه پاشی ازتریبون های رسمی بهت آورست،خرافه هائی مانند؛ تاثیرِ خشک سالی از بی حجابی زنان! و یا غسالی که فلان آیت الله را غسل میداد دید او چشمش را باز کرد! و یا اگرشهرها احکام شرعی را عمل میکردند گرفتار معیشت تنگ نمیشدند! و ..
واقعیت این است که "اسلام"؛ دین علم و باورهای درست و مطابق با واقع است بطوریکه در حریم خود؛ نه تحجر را راه میدهد و نه به خرافات اجازه عرض اندام میدهد.
درست بهمین جهت است که برای بطلان توهمات و حرف های بی اساس ، از شبهات استقبال میکند و با دقت و احترام به پاسخ آن میردازد.
شهید آیت الله مطهری در این زمینه میگوید: «اسلام آن چنان دینی است که در محیط علم برتر از محیط جهل رشد می کند... من برخلاف بسیاری از افراد، از تشکیک و ایجاد شبهههایی که در مسائل اسلامی میشود، با همه ی علاقه و اعتقادی که به این دین دارم، به هیچ وجه ناراحت نمیشوم، بلکه از ته دلم خوشحال می شوم؛ زیرا معتقدم و در عمر خود به تجربه مشاهده کردهام که این آیین مقدس در هر جبهه از جبهه ها که بیشتر مورد حمله و تعرض واقع شده، با نیرومندی و سرافرازی و جلوه و رونق بیشتری آشکار شده است. خاصیت حقیقت همین است که شک و تشکیک به روشن شدن آن کمک می کند،شک مقدمه یقین، و تردید پلکان تحقیق است.»
۲) با اینکه روزگار، روزگار عقل است اما جهالت در مقطع دیگری میتواند قد عَلَم کرده ودربرابر "عقل و عقلانیت" بیایستد و آن زمانی است که رفتارهای پوپولیستی از صاحب منصبان سیاسی و دست اندرکاران اقتصادی دیده شود!
در سیاست مثلا؛ شعارگرایی، اتهام زنی، خودمحوری و تنگ کردن حقوق شهروندی و ایجاد حصار در دنیای ارتباطات و مانند آن؛ عین جهالت است آن هم در روزگاری مردم جهان و کشور با توجه به تحصیلات و آگاهی های وسیع خود با دیده عقل به امور نظر می افکنند.
در اقتصاد نیز، خیال بافی های اقتصادی، بی برنامگی و کمیته امدادی اداره کردن جامعه به تمسخرگرفتنِ عقل و عقلانیت است! یادمان نرفته برخی یارانه ها را پول امام زمان معرفی کردند و بخاطر خودمحوری، مافیای اقتصادی فرصت مناسبی را در اختیار گرفت وبا افزایش بیسابقه قیمت نفت به موقعیتهای مالی نجومی رسید! چه آموزه زیبائی قرآن دارد که؛ امور اقتصادی را به سفیهان نسپارید!
درس بزرگ امام هادی(ع) به همه نقش آفرینان فرهنگی، سیاسی و اقتصادی این است؛امروز، روز عقل است.
هادی سروش