کد خبر: ۳۲۷۴۷
تاریخ انتشار: ۰۱ بهمن ۱۴۰۱ - ۰۸:۳۲-21 January 2023
روزها می‌گذرد و پایتخت و بسیاری از شهرهای بزرگ دیگر، به دلیل آلودگی شدید هوا، در شرایط نیمه تعطیل قرار دارد و عجیب تر آنکه برخی کلان شهرها در طول سال این آلودگی را تحمل میکنند!
و همین شرایط است که روزانه عده ای را روانه بیمارستان و عده دیگری را روانه گورستان میکند. این چه وضعی است و چرا ما باید این‌گونه زندگی کنیم؟ آیا این اوضاع، اضطراری و خارج از اراده ماست و یا سوء تدبیر ما را به اینجا رسانده است؟ پاسخ این پرسش با کارشناسان است.
ولی آنچه به حوزه دین مربوط میشود، آن است که: آلودگی هوا نیز مانند آلودگی آب و نامناسب بودن تغدیه و کاهش سطح سواد و دانش، علامت انحطاط جامعه و نوعی عذاب الهی است. در ادبیات اسلامی از اوج انحطاط، به "جامعه جاهلی" تعبیر میشود که علاوه بر دو ویژگی شرک اعتقادی و خشونت اخلاقی، از تنگنای معیشت برخوردار است. امیرالمومنین(ع) جاهلیت را "شرّ دین" و "شرّ دار" توصیف میکند و "شرّ دار" همان پست ترین زندگی است که مردم از حداقل های زندگی مانند آب سالم و غذای مناسب محروم اند:
«تَشْرَبُونَ اَلْكَدِرَ وَ تَأْكُلُونَ اَلْجَشِبَ»
آبتان تيره و ناگوار و خوراكتان گلو آزار (خطبه ۲۶ نهج البلاغه ترجمه شهیدی)
در اینجا می‌توان پرسید که چرا امیرالمومنین(ع) جامعه جاهلی را با چنین اوصافی مورد ملامت قرار می‌دهد؟ مگر آلودگی آب یا غذا برای عرب های جاهلی، امری خود خواسته و انتخابی بود؟!
البته آنها آن شرایط را انتخاب نکرده بودند و نباید به خاطر آن ملامت شوند ولی آیا بدلیل آنکه آن شرایط را پذیرفته و به آن تن داده بودند و برای تغییر و اصلاح آن تلاش نمی‌کردند، شایسته ملامت نبودند؟
جاهلیت، در کلام امیرالمومنین فقط با انحطاط دینی تعریف نمی‌شود، بلکه جنبه دیگر آن انحطاط زندگی دنیوی است که با شاخص هایی مانند کیفیت پائین خوراک و پوشاک و مسکن تعریف میشود و مهم تر از همه آنها سلامت روانی و آرامش روحی است که امیرالمومنین جامعه جاهلی را از آن محروم می‌دانست:
«نَوْمُهُمْ سُهُودٌ وَ كُحْلُهُمْ دُمُوعٌ»(خطبه دوم نهج البلاغه) بفرموده حضرت: آنها در خواب هم آرامش نداشتند و سرمه چشم آنها اشک بود. یعنی در آن جامعه، شادی پیدا نمی‌شد و برای آرایش چشمان چیزی جز اشک نداشتند! و البته کسانی که روز را در غم و غصه بگذرانند، شب نیز از خواب راحت و آسایش محرومند.
و این ترسیمِ جاهلیت در کلام امیرالمومنین هشداری است تا مبادا مسلمانان بدان برگردند و پس از جاهلیت نخست، بار دیگر گرفتار جاهلیت شوند!
محمد سروش محلاتی
ولی آنچه به حوزه دین مربوط میشود، آن است که: آلودگی هوا نیز مانند آلودگی آب و نامناسب بودن تغدیه و کاهش سطح سواد و دانش، علامت انحطاط جامعه و نوعی عذاب الهی است. در ادبیات اسلامی از اوج انحطاط، به "جامعه جاهلی" تعبیر میشود که علاوه بر دو ویژگی شرک اعتقادی و خشونت اخلاقی، از تنگنای معیشت برخوردار است. امیرالمومنین(ع) جاهلیت را "شرّ دین" و "شرّ دار" توصیف میکند و "شرّ دار" همان پست ترین زندگی است که مردم از حداقل های زندگی مانند آب سالم و غذای مناسب محروم اند:
«تَشْرَبُونَ اَلْكَدِرَ وَ تَأْكُلُونَ اَلْجَشِبَ»
آبتان تيره و ناگوار و خوراكتان گلو آزار (خطبه ۲۶ نهج البلاغه ترجمه شهیدی)
در اینجا می‌توان پرسید که چرا امیرالمومنین(ع) جامعه جاهلی را با چنین اوصافی مورد ملامت قرار می‌دهد؟ مگر آلودگی آب یا غذا برای عرب های جاهلی، امری خود خواسته و انتخابی بود؟!
البته آنها آن شرایط را انتخاب نکرده بودند و نباید به خاطر آن ملامت شوند ولی آیا بدلیل آنکه آن شرایط را پذیرفته و به آن تن داده بودند و برای تغییر و اصلاح آن تلاش نمی‌کردند، شایسته ملامت نبودند؟
جاهلیت، در کلام امیرالمومنین فقط با انحطاط دینی تعریف نمی‌شود، بلکه جنبه دیگر آن انحطاط زندگی دنیوی است که با شاخص هایی مانند کیفیت پائین خوراک و پوشاک و مسکن تعریف میشود و مهم تر از همه آنها سلامت روانی و آرامش روحی است که امیرالمومنین جامعه جاهلی را از آن محروم می‌دانست:
«نَوْمُهُمْ سُهُودٌ وَ كُحْلُهُمْ دُمُوعٌ»(خطبه دوم نهج البلاغه) بفرموده حضرت: آنها در خواب هم آرامش نداشتند و سرمه چشم آنها اشک بود. یعنی در آن جامعه، شادی پیدا نمی‌شد و برای آرایش چشمان چیزی جز اشک نداشتند! و البته کسانی که روز را در غم و غصه بگذرانند، شب نیز از خواب راحت و آسایش محرومند.
و این ترسیمِ جاهلیت در کلام امیرالمومنین هشداری است تا مبادا مسلمانان بدان برگردند و پس از جاهلیت نخست، بار دیگر گرفتار جاهلیت شوند!
محمد سروش محلاتی
X Share
نظر شما
به روایت مذهبی ها
نظرسنجی
با اصلاحات بنیادین سیاسی موافقید؟
آخرین اخبار
چشم انداز
پربازدیدترین
خبری-تحلیلی
پنجره
اخلاق و عرفان
سیره علی بن ابیطالب(ع)
سیره رسول الله(ص)
تاریخ صدر اسلام
تاریخ معاصر
زمین
سلامت و تغذیه
نماز و احکام
کتاب و ادبیات
نظامی
کمپر و ون لایف
شیطان و گناهان
روشنفکری دینی
مرگ
آخرالزمان