یک نظر متفاوت درباره لزوم در خانه ماندن زنان در قرآن کریم

مروری بر مفهوم تبرج جاهلیت نخستین

یکی از آیاتی که بسیاری از مفسران قرآن و فقها به آن استناد می‌کنند تا نشان دهند زنان باید در خانه بمانند و در اجتماع حاضر نشوند آیۀ ۳۳ سورۀ احزاب است:

وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى

▪️و در خانه‌هايتان قرار گيريد و مانند روزگار جاهليت قديم زينت‌هاى خود را آشكار مكنيد. {فولادوند}

▪️و در خانه‌های خود بمانید، و همچون دوران جاهلیت نخستین (در میان مردم) ظاهر نشوید. {مکارم شیرازی}

این آیه از مجموعه دستورها یا، به تعبیر دقیق‌تر، سفارش‌هایی است که به زنان پیامبر شده، و ترجمۀ رایج آن ماندن در خانه و ظاهر نشدن در میان مردم است. برای بررسی این آیه بالغ بر ۱۰۰ منبع تفسیری (عربی و فارسی و سنی و شیعه) را نگاه کردم تا ببینم دربارۀ این آیه چه چیزهایی گفته‌‌ شده. بیشترِ این تفاسیر، دست‌کم دربارۀ این آیه، حرف‌‌های مشابهی زده بودند، حتی از تعابیر و اصطلاحات یکسانی استفاده کرده بودند. در این یادداشت، دو صورت‌بندی متفاوت یا دو نوع تفسیر از این آیه ارائه خواهم کرد؛ ابتدا تفسیر رایج از این آیه را بیان می‌کنم و پس از آن به ترجمه و تفسیر دیگری که کمتر شنیده شده خواهم پرداخت. شایان ذکر است که این صورت‌بندی صرفاً جمع‌بندی و برایند من براساس تفاسیر موجود است.

تفسیر اول

۱. فعلِ «قَرنَ» از مادۀ «قرر» گرفته شده، به معنای «آرام و قرار گرفتن».

۲. «جاهلیت اولی» مستلزم «جاهلیت اُخری» است. «جاهلیت اولی» بازۀ زمانیِ آدم تا نوح یا آدم تا ابراهیم یا موسی تا عیسی بوده و جاهلیت اخری مابین عیسی و محمد. بعضی دیگر گفته‌اند جاهلیت اولی زمان تولد حضرت ابراهيم است كه زنان پيراهن جواهردوز و مرواريددوز به تن مى‌كردند و در ميان راه‌ها خود را به مردان عرضه مى‌کردند و در اجتماع با مردان اختلاط داشتند.

۳. واژۀ «تبرج» از مادۀ «برج» گرفته شده، به معنای «آشکار شدن و ظاهر شدن». برای تبرج این معانی را بیان کرده‌اند: «آشکار کردن زینت‌ها و زیبایی‌ها برای مردان بیگانه»، «تبختر در راه رفتن»، «تکبر»، «تغنج»، «سفت بستن روسری» و نظایر آن‌ها.

ترجمۀ آیه براساس تفسیر اول چنین می‌شود: در خانه‌هایتان بمانید و مانند دوران جاهلیت نخستین زینت‌های خود را آشکار نکنید (همچون ترجمۀ فولادوند) / در میان مردم ظاهر نشوید (همچون ترجمۀ مکارم).

دربارهٔ تفسیر اول چند پرسش ممکن است مطرح شود، ازجمله اینکه آیا این آیه زنان پیامبر را از رسمی مربوط به زمان نوح یا ابراهیم نهی کرده است؟ آیا زنان پیامبر بعد از نزول این آیه چنین برداشت کردند که نباید از خانه‌هایشان خارج شوند؟

تفسیر دوم

۱. فعلِ «قَرنَ» از مادۀ «وقر» گرفته شده، به معنای «وقار و سنگینی».

۲. اقوالی که دربارۀ بازۀ زمانی «جاهلیت اولی» مطرح شده اساسی ندارد و منظور دورۀ پیش از اسلام است. اگر هم «جاهلیت اُخری» وجود داشته باشد، پس از اسلام خواهد آمد.

۳. واژۀ «تبرج» از مادۀ «برج» گرفته شده، به معنای «آشکار شدن و ظاهر شدن»، اما «تبرج جاهلیت نخستین» اشاره دارد به رسم و سنت و آیینی در روزگار پیش از اسلام.

شیخ طوسی (متوفای ۴۶۰ قمری) در تفسیر التبیان در توضیح تبرج جاهلیت اولی آورده است: «و قيل ما كان يفعله اهل الجاهلية، لأنهم كانوا يجوزون لامرأة واحدة رجلا و خلا فللزوج النصف السفلاني و للخل الفوقاني من التقبيل و المعانقة، فنهى اللّه تعالى عن ذلك ازواج النبي صلى اللّه عليه و آله»؛ «گویند معنای تبرج جاهلیت نخستین آن چیزی است که اهل زمان جاهلیت انجامش می‌دادند، زیرا آنان داشتن رفیق برای زن شوهردار را جایز می‌دانستند، پس نیمۀ پایین بدن زن برای شوهرش بود [که دخول کند] و نیمۀ بالایی برای رفیقش که او را ببوسد و در آغوش گیرد».

مرحوم طبرسی (متوفای ۵۴۸ قمری) نیز در تفسیر مجمع البیان در توضیح تبرج جاهلیت اولی چنین آورده: «أنهم كانوا يجوزون أن تجمع امرأة واحدة زوجا و خلا فتجعل لزوجها نصفها الأسفل و لخلها نصفها الأعلى يقبلها و يعانقها»؛ «معناى تبرج جاهليت اولى اين است كه آن‌ها تجويز مي‌كردند كه يك زن جمع كند بين شوهر و رفيقش را، پس پایين‌تنۀ خود را براى شوهرش قرار دهد (كه با او آميزش و مجامعت كند) و براى رفيقش بالاتنۀ خود را قرار دهد كه او را بوسيده و معانقه نموده و در آغوش كشد».

ترجمۀ آیه براساس تفسیر دوم چنین می‌شود: در خانه‌هایتان باوقار و سنگین باشید و رسم تبرج جاهلیت نخستین را به جای نیاورید.

در ادامۀ همین آیه جمله‌ای آمده که به‌نوعی می‌تواند بیان علت برای همۀ این سفارش‌ها باشد: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً»؛ «خداوند فقط می‌خواهد آلودگی و پلیدی را از شما خاندان دور کند و شما را پاک و پاکیزه گرداند».

سجاد سرگلی

@elahiatik

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	بله

	خیر