ارمنستان در نخستین جنگ با جمهوری آذربایجان، که از ۱۹۸۸تا ۱۹۹۴ بر سر قرهباغ در جریان بود، پیروز شد.
به گونه ای که افزون بر جمهوری خود مختار ناگورنو قره باغ، بخش های بزرگ دیگری از آذربایجان را نیز اشغال کرد. چیزی حدود ۲۰٪ خاک جمهوری آذربایجان را. ولی در نبرد دوم که از ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ تا ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ به درازا کشید (۴۵ روز)، جمهوری آذربایجان پیروز مطلق و یکه تاز میدان شد. زان پس تا کنون ایروان نسبت به باکو در موقعیت پدافندی و ضعف بوده است. چرا ارامنه با از دست دادن بیشتر مواضع خود در نبرد نخست، در نبرد دوم تن به شکست دادند؟
دلیل اصلی آن در تغییر کاملا درست و منطقی استراتژی ملی و نیز استراتژی نظامی باکو بوده است. تغییر رویکرد باکو از محوریت روسیه به ترکیه و اسرائیل و در قالبی گسترده تر، تا حدودی غرب و برعکس، درجا زدن و پافشاری ایروان بر بقای اتحاد استراتژیک با فدراتیو روسیه و چشم امید داشتن بی جا به پشتیبانی کلان مسکو، سرنوشت نبرد قره باغ و استقرار موقعیت آفندی باکو را تعیین کرد. بقیه مسائل فرعی و شاخه ای بوده و در واقع شرح و بسط این تغییر سرنوشت ساز استراتژیک در قفقاز جنوبی هستند.
یدالله کریمیپور