این زیرسویه که اولین بار در اکتبر ۲۰۲۲ در نیویورک شناسایی و طی هفتههای اخیر در کشورهای دیگر نیز گزارش شده، ایکسبیبی.۵.۱ و بهطور غیررسمی “کراکن” (هیولای عظیمالجثه شبیه به مرکبماهی یا هشتپا در افسانههای اسکاندیناوی) نام دارد.
"کراکن” متعلق به خانواده ایکسبیبی است که خود حاصل تلفیق دو زیرسویه اومیکرون به نامهای بیای.۱.۱۰.۲ و بیای.۷۵.۲ است.
ویروسهای خانواده ایکسبیبی قادر به فرار از پادتنهای محافظتی حاصل از ابتلای قبلی یا واکسیناسیون بودند اما در عوض توانایی اتصال آنها به سلولهای میزبان کمتر بود و به همین دلیل توان رقابت با زیرسویههای دیگر را نداشتند. یک جهش جدید در ایکسبیبی به نام اف۴۸۶پی باعث افزایش چسبندگی سلولی آن و تولد "کراکن" شده است.
تدروس ادهانوم رئیس سازمان سلامت جهانی در کنفرانس خبری ۴ ژانویه اعلام کرد ایکسبیبی.۵.۱ در بیش از ۲۵ کشور شناسایی شده است. بیشترین گزارشها مربوط به ایالات متحده، انگلیس، اتریش، دانمارک، کانادا، اسرائیل، و آلمان است.
سرایتپذیری کراکن از همه زیرسویههای شناختهشده اومیکرون بیشتر است. این ویروس در اوایل دسامبر ۲۰۲۲ تنها ۲ درصد موارد کووید را در ایالات متحده تشکیل میداد اما رقم فوق در هفته آخر دسامبر به ۴۰ درصد افزایش یافت.
نتایج تحلیل دادههای ژانویه ۲۰۲۳ هنوز توسط مرکز پیشگیری و کنترل بیماری اعلام نشده اما در شمالشرقی آمریکا یعنی جایی که اولین بار این ویروس گزارش شد، بیش از ۷۰ درصد موارد ابتلا مربوط به کراکن است.
هنوز روشن نیست شدت بیماری کراکن بیشتر از زیرسویههای قبلی کووید باشد. موارد بستری در ایالات متحده رو به افزایش است اما برای قضاوت در این زمینه باید چند هفته منتظر بمانیم.
دادههای اولیه نشان میدهد اثربخشی واکسنهای یادآور جدید دوظرفیتی فایزر و مدرنا در مقابل ویروسهای ایکسبیبی قابل قبول است. براساس نتایج مطالعات آزمایشگاهی، واکسن دوظرفیتی از بیماری شدید جلوگیری میکند، هرچند مانع ابتلا نمیشود.
کراکن از زیرسویه بیای.۲ مشتق شده و درحالیکه واکسن دوظرفیتی فعلی برای زیرسویه بیای.۵ ساخته شده، دادهها نشان میدهد این واکسن علیه بیای.۲ هم مؤثر است.
پکسلووید (نیرماترلویر/ریتوناویر) داروی خوراکی فایزر علیه کراکن مؤثر است اما نباید برای همه بیماران تجویز شود (اختلال کلیوی نیاز به کاهش دوز دارد. مصرف دارو در بیماری شدید کبد یا کلیه ممنوع است و همراه با داروهایی که توسط CYP3A متابولیزه میشوند یا القاکنندههای این آنزیم باید با احتیاط مصرف شود).
دکتر بابک عزیزافشاریمنبع: لایوساینس
پزشکان گیل