محاربه با چه قصدی!؟

طرح مساله: آیا قصد و انگیزه در تحقق جرم محاربه دخالت دار آیا هر کس که در بین مردم سلاح بدست می‌گیرد و یا از سلاح استفاده می‌کند و به دیگری آسیب می‌رساند با هر قصد و انگیزه‌ای محارب است؟

اگر قصد در این جرم دخالت دارد، چه قصد و انگیزه‌ای در تحقق محاربه شرط است؟

ضروت قصد خاص در محاربه

فقهای امامیه فرموده اند که محاربه : اسلحه کشیدن "برای ترساندن مردم" است، به تعبیر محقق حلی: من جرد السلاح لاخافه الناس و همین تعبییر در کلام علامه حلی و بسیاری فقهای دیگر تکرار شده است و محقق اردبیلی توضیح داده که "قصد اخافه" مردم لازم است ( مجمع الفائده ج۱۳ ص ۲۸۶). و صاحب جواهر هم تاکید دارد که فساد فی الارض با "قصد اخافه" تحقق مییابد و اگر بدون قصد اخافه از سوی شخصِ سلاح بدست ، مردم بترسند ، محاربه نیست . ( ج۴۱ ص ۵۶۶) این شرط مورد اتفاق نظر بین فقها دانسته شده که رای مخالف آن --در شرح لمعه -- شاذ و ضعیف است ( ریاض المسائل ج ۱۶ ص ۱۵۱) مراجع بزرگ معاصر مثل ایه الله خویی و امام خمینی نیز بر همین نظرند . بر این اساس ، در مواردی که این قصد احراز نشود ، طبق قاعده "درء الحدود بالشبهات " ، مجازات محارب اعمال نمیشود . ( جواهر الکلام ج ۴۱ ص ۵۶۸)

قصدهای متفاوت که محاربه نیست

این شرط شایسته تامل زیادی است و قلمرو محاربه را کاملا محدود میکند ، بنظر میرسد که توضیح ایه الله موسوی اردبیلی که علاوه بر مقام فقاهت از تجربه مدریت قضایی در دهه نخست نظام برخوردار بوده است ، در این زمینه گویا تر و روشن تر است:

در تحقق محاربه، لازم و ضروری است که قصد انجام جنایت وجود داشته باشد به این معنی که فعل با انگیزه افساد فی الارض و ترساندن مردم و شهروندان ، انجام شود . لذا اگر قصد فساد نداشته باشد ، مثلا اگر به این انگیزه ها سلاح بکشد ، محاربه نیست:

-- اسلحه کشیدن بقصد شوخی و سرگرمی
-- اسلحه کشیدن بقصد ترساندن محارب و دفع فساد وی
-- اسلحه کشیدن برای ظلم و تعدی به یک شخص
-- اسلحه کشیدن برای انتقام گرفتن از یک شخص
-- اسلحه کشیدن برای جلوگیری از اذیت و اهانت دیگران

در موارد فوق، هر چند اسلحه کشیدن مشروع نباشد ، ولی عنوان محاربه به حسب ظاهر صدق نمی‌کند.

با توجه به همین معیار مهم در قصد و انگیزه است که فقها در صدق محاربه نسبت به نزاع های گروهی و طایفه ای که با انگیزه های فاسد در انها اتفاق میافتد تا وقتی که قصد افساد فی الارص و قصد اخلال در امنیت وجود ندارد ، اشکال میکنند . (فقه الحدود و التعزیرات ج ۳ ص ۵۱۶)

بر این اساس بکارگیری سلاح در:

--نزاع هایی با انگیزه های ناموسی و
-- عداوتهای سیاسی مثل درگیری بین نامزدهای انتخاباتی و یا طرفدارانشان و
-- درگیری بین طرفین اختلافات حقوقی مثل طلبکار و بدهکار ، و زن و شوهر ،
محاربه نیست هرچند به قتل انسان بیگناهی بیانجامد و عده ای را هم دچار ترس و وحشت کند . مجازات هر یک از این جرائم بر اساس انطباق عناوین مجرمانه دیگری باید تعیین گردد .

محمد سروش محلاتی

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	بله

	خیر