گذری بر اهمیت ساخت نخستین بیمارستان در مشهد اوایل قرن چهاردهم

فعالیت های پزشکی آستان قدس رضوی با سابقه ۵۰۰ سال از دوره صفویه با تأسیس دارالشفا آغاز می شود که آن هم به دلیل حضور حرم مطهر امام رضا (ع) در مشهد است.

دارالشفا در کنار حرم در خدمت زائران و مجاوران بوده است، اما مشهد با داشتن تنها یک دارالشفا با کمبود درمانگاه و بیمارستان روبه رو کرد و همین می شود که آستان قدس در سال ۱۳۰۷ خورشیدی به تأسیس بیمارستان اقدام می کند.

دارالشفا و دیگر هیچ

غلام رضا آذری خاکستر، پژوهشگر تاریخ پزشکی در مشهد، می گوید: ما در اواخر دوره قاجار در مشهد یک بیمارستان ایرانی به نام دارالشفا داریم. سایر بیمارستان ها، درمانگاه های وابسته به کنسولگری های خارجی مثل شوروی، انگلستان و آمریکا هستند. یک درمانگاه انگلیسی در خیابان عدل خمینی نزدیک به بازار جنت امروزی فعالیت داشته است. بیمارستان شوروی هم تحت عنوان بیمارستان کنسولگری روسیه در ابتدای خیابان سعدی قرار داشته است.

سابقه فعالیت بیمارستان آمریکایی ها در محله چهارباغ از اواخر قاجار تا سال ۵۷ است. این مراکز درمانی در کنار خدمت به شهروندان خودشان، به مردم مشهد هم خدمات درمانی می دادند، اما تأسیس بیمارستان امام رضا(ع) به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین بیمارستان در شرق کشور و حضور پزشکان خارجی در آن، کمک بسیار بزرگی در گسترش علم پزشکی در مشهد و مداوای بیماری های گوناگون به طور تخصصی بوده است.

شروع جنگ و استخدام پزشکان خارجی

کمی پس از تأسیس بیمارستان امام رضا(ع)، درخواست های بسیاری از سوی پزشکان خارجی برای کار به بیمارستان می رسد که این موضوع مستقیم به شروع جنگ جهانی دوم در سال ۱۳۱۸ خورشیدی مرتبط است. آذری خاکستر می گوید: پرونده هایی از کشورهای اوکراین، روسیه، انگلستان و حتی عراق و سوریه به بیمارستان می رسید.

آستان قدس هم از بین این افراد، گزینش و تعدادی از پزشکان را استخدام می کرد؛ از جمله یکی از رؤسای بیمارستان امام رضا(ع) شخصی بود به نام هامر شلاخ آلمانی که بعدها به عنوان متخصص زنان و زایمان کار می کرد و شش سال بعد از شروع فعالیتش در این بیمارستان، تابع کشور ایران شد.

در نامه ای به تاریخ ۱۳۱۳ خورشیدی به ریاست وزرا، به استخدام هامر شلاخ آلمانی اشاره شده است؛ «عاقبت با یک طبیب آلمانی مهاجر که در آلمان مدیر مریضخانه بوده مذاکره را تمام کردیم و حاضر است فورا حرکت کند. حقوق ۳ هزارو ۵۰۰ ریال و ۳ هزارو ۵۰۰ مارک قرار شد ماهیانه بگیرد.» دکتر هامر شلاخ در همین تاریخ از «سل ریوی» به عنوان یکی از بیماری های فراوان در مشهد یاد کرده و تأسیس بیمارستان مسلولین را پیشنهاد کرده است.

نگارنده کتاب «تاریخ پانصد ساله خدمات پزشکی در آستان قدس رضوی، از دارالشفا تا بیمارستان رضوی» ادامه می دهد: با شروع جنگ جهانی دوم، بسیاری از بیمارستان ها در اروپا از بین رفته و دکترها و پرستاران دنبال کار و از طرفی به دنبال فضایی بودند که در امنیت و آرامش به کار طبابت بپردازند. این گونه بود که در سال های بین ۱۳۱۳ تا ۱۳۲۰ خورشیدی، چندین پزشک خارجی که تعدادشان به ۱۷ تن می رسید، در بیمارستان امام رضا(ع) استخدام و در بخش های مختلف مشغول به کار شدند.

حضور پزشکان خارجی در ایران تابع قوانینی هم بوده است؛ مثلا باید پنج سال مستقل در کشورشان طبابت کرده باشند، رونوشتی از مدارک خود که به تأیید دادگستری رسیده باشد، ارائه کنند و ... .

البته آن طور که آذری خاکستر می گوید، آن زمان بسیاری از پزشکان و مردم تمایل نداشتند پزشکان خارجی در بیمارستانی کار کنند که مختص شیعیان است و تحت نظر آستان قدس رضوی، اما برای آستان قدس رضوی پیشرفت علم و دانش اهمیت داشته و بهره بردن از حضور پزشکانی که هم تجربه دارند و هم تخصص و تعهد. از دیگر پزشکان نام آشنای خارجی، دکتر بولون بلژیکی است که از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۸ در بیمارستان امام رضا(ع) به عنوان رئیس بخش جراحی فعالیت می کرده.

پروفسور بولون که بنیان گذار بخش جراحی نوین در کشور به شمار می رود، در اواخر عمر به دین اسلام گرایش پیدا کرد و مسلمان شد/روزنامه شهرآرا ۹ شهریور ۱۴۰۱

کانال تاریخ شفاهی ایران
@oralhistoryiran

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	بله

	خیر