کد خبر: ۳۱۴۲۲

تاریخ انتشار: ۲۲ تير ۱۴۰۱ - ۱۱:۲۱-13 July 2022

تعدادی از راه‌های شکرگزاری

۱۷ راه شکرگزاری/ امر صریح به شکرگزاری

۱. با استقامت در دين و رويگردانى از ارتداد:

{وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى‏ أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى‏ عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ} [آل‏ عمران: ۱۴۴]

۲. با اطاعت و اداى تكاليف الهى:

{يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ وَ إِنْ كُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى‏ أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَ أَيْدِيكُمْ مِنْهُ ما يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ} [المائده: ۶]

۳. با پرهيز از شرک و پيروى از توحيد:

{وَ اتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبائِي إِبْراهِيمَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ ما كانَ لَنا أَنْ نُشْرِكَ بِاللَّهِ مِنْ شَيْ‏ءٍ ذلِكَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ عَلَيْنا وَ عَلَى النَّاسِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَشْكُرُونَ} [يوسف: ۳۸]

۴. با ايمان به خداوند:

{ما يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ وَ آمَنْتُمْ...} [نساء: ۱۴۷]

۵. با رعايت تقوا:

{...فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ} [آل‏ عمران: ۱۲۳]

۶. با توحيد و اعتقاد به يكتايى خداوند، عالی‌ترين جلوه شكرگزارى به درگاه خدا:

{قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً لَئِنْ أَنْجانا مِنْ هذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ قُلِ اللَّهُ يُنَجِّيكُمْ مِنْها وَ مِنْ كُلِّ كَرْبٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِكُونَ} [انعام:۶۴ - ۶۳]

۷. با حكمت:

{وَ لَقَدْ آتَيْنا لُقْمانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ...} [لقمان: ۱۲]

۸. با جهاد در راه الله متعال:

{...وَ لَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جاهَدُوا مِنْكُمْ... وَ مَنْ يُرِدْ ثَوابَ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ مَنْ يُرِدْ ثَوابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْها وَ سَنَجْزِي الشَّاكِرِينَ} [آل‏ عمران: ۱۴۲ - ۱۴۵]

۹. با دعا:

{قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً لَئِنْ أَنْجانا مِنْ هذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ} [انعام: ۶۳]

{...فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ رَبَّهُما لَئِنْ آتَيْتَنا صالِحاً لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ} [اعراف: ۱۸۹]

۱۰. با ذكر و ياد نعمت‌هاى خدا:

{...اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ...} [البقره: ۴۰]

{يا بَنِي إِسْرائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَ أَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ} [بقره: ۴۷]

۱۱. با ياد نعمت‌هاى خدا با زبان و اظهار آن‌ها:

{وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ} [ضحى: ۱۱]

۱۲. با عبادت:

{...فَابْتَغُوا عِنْدَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَ اعْبُدُوهُ وَ اشْكُرُوا لَهُ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ} [عنكبوت: ۱۷]

۱۳. با اهداى قربانى به پيشگاه پروردگار:

{إِنَّا أَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ} [كوثر: ۱و۲]

۱۴. با اقامه نماز:

{وَ لا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ... وَ كَذلِكَ فَتَنَّا بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لِيَقُولُوا أَ هؤُلاءِ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْ بَيْنِنا أَ لَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِالشَّاكِرِينَ} [انعام: ۵۲-۵۳]

۱۵. با صبر و شكيبايى و عمل صالح به هنگام روى‌آوردن مشكلات و ناملايمات:

{وَ لَئِنْ أَذَقْنَا الْإِنْسانَ مِنَّا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْناها مِنْهُ إِنَّهُ لَيَؤُسٌ كَفُورٌ وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ نَعْماءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّيِّئاتُ عَنِّي إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا....} _ {وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ....} [هود: ۹-۱۱]

۱۶. با عفو:

{وَ إِذْ واعَدْنا مُوسى‏ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنْتُمْ ظالِمُونَ ثُمَّ عَفَوْنا عَنْكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ} [بقره: ۵۱-۵۲]

۱۷. با روزه:

{شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي... فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ... وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ} [بقره: ۱۸۵]

امر صریح به شکرگزاری

بسیارى از آیات، در قالب فعل امر (اشکُرُوا، کُن مِن الشَّاکِرین و...) صریحاً از فرمان خدا به شکرگزارى از وى خبر مى‌دهند. مخاطب این فرمان:

۱: پیامبران (علیهم‌السلام): «و کُن مِنَ الشّـکِرین» (اعراف: ۱۴۴؛ زمر: ۶۶)

{قالَ يَمُوسىَ إِنىّ‏ِ اصْطَفَيْتُكَ عَلىَ النَّاسِ بِرِسَالَتىِ وَ بِكلََامِى فَخُذْ مَا ءَاتَيْتُكَ وَ كُن مِّنَ الشَّكِرِينَ} [الاعراف: ۱۴۴]

«فرمود: اى موسى، من تو را به پيام‌هايم و سخن گفتنم از ميان مردم برگزيدم، پس آنچه را به تو داده‏‌ام فرا گير و از سپاس‌گزاران باش.»

۲: بندگان برجسته الهى، مانند لقمان (علیه‌السلام): « و لَقَد ءاتَینا لُقمـنَ الحِکمَةَ اَنِ اشکُر للّهِ...» [لقمان: ۱۲]

{و لَقَدْ ءَاتَيْنَا لُقْمَانَ الحِْكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَ مَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنىِ‏ٌّ حَمِيدٌ} [لقمان: ۱۲]

«و به حقیقت به لقمان حكمت داديم و گفتيم: خدا را سپاس گوى، زيرا هر كه سپاس گويد به سود خود سپاس گفته، و هر كه ناسپاسى كند خدا بی‌نياز و ستودنى است.»

۳: عموم انسان‌ها از اقوام پیشین، مانند قوم ابراهیم (علیه‌السلام)، قوم سبأ: «واشکُروا لَهُ» (عنکبوت: ۱۷؛ سبأ: ۱۵)، آل داود: «اِعمَلوا ءالَ داوودَ شُکرًا» (سبأ: ۱۳) تا امت اسلامى هستند: «و اشکُروا نِعمَتَ اللّه». (نحل: ۱۱۴)

{فكلُُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلَالًا طَيِّبًا وَ اشْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ} [النحل: ۱۱۴]

پس شما از آنچه كه خداوند برايتان روزى حلال و پاكيزه مقرر فرموده بخوريد و شكر نعمت‌هاى الهى را بجا آوريد، اگر به راستى فقط او را بندگى می‌كنيد.

نتیجه: کفر و شرک و نفاق، زمینه و بستر شکرگزاری را برای فرد و اجتماع از بین می‌برد و جامعه را به سوی تباهی و فساد و خودخواهی و ظلم و... سوق می‌دهد و فطرت پاک تشکر و سپاس‌گزاری و قدردانی و اخلاق را نابود می‌نماید.

انسان به صورت فطری موجود شکرگزار و شکر دوستی است و دوست دارد شکر نماید و از او با احترام و عزت تشکر شود و قدردان است و دوست دارد در مقابل خدمات و کارهای صالح و پاک و خالصانه‌اش قدر و منزلت و احترام داشته باشد؛ کسی که منکر این حقیقت فطری باشد، منکر انسان بودن خودش هم بایستی باشد، زیرا انسان بر فطرت آفریده شده و اخلاق در ذات اوست و این اخلاق ذاتی را الله متعال در وجودش نهاده است و دین بر آن گواه است، زیرا دین ما دین شکرگزاری و سپاس است و بر اساس فطرت می‌باشد.

{فأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنيفاً فِطْرَتَ الله الَّتي‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها لا تَبْديلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ} [الروم: ۳۰]

«پس [با توجه به بی‌پايه بودن شرك و کفر‏] حق‏گرايانه و بدون انحراف با همه وجودت به سوى اين دين [توحيدى‏] روى آور، [پایبند و استوار بر] سرشت خدا كه مردم را بر آن سرشته است باش براى آفرينش خدا هيچگونه تغيير و تبديلى نيست؛ اين است دين درست و استوار؛ ولى بيشتر مردم معرفت و دانش [به اين حقيقت اصيل‏] ندارند.»

والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

نویسنده و پژوهشگر: محمدعزیز فتحی

منابع:

[۱] العین، ج۵، ص۲۹۲؛ لسان العرب، ج۴، ص۴۲۳؛ الصحاح، ج۲، ص۷۰۲.

[۲] المفردات فی غریب القرآن، ص۲۶۵، واژه شکر.

[۳] العين، ج۵ ، ص۲۹۲؛ مفردات، ص۴۶۱؛ لسان‌العرب، ج ۴، ص۴۲۳، «شكر».

[۴] مفردات، ص۴۶۱.

[۵] معجم مقاييس اللغه، ج۳، ص۲۰۷؛ المحيط فى اللغه، ج ۶، ص۱۶۱و۱۶۲، «شكر».

[۶] مفردات، ص۴۶۱.

[۷] المصباح، ص۳۱۹ - ۳۲۰؛ مجمع البحرين، ج۳، ص۳۵۴، «شكر».

[۸] مفردات، ص۲۵۶، «حمد»؛ معجم الفروق اللغويه، ص۲۰۳.

[۹] النهايه، ج۲، ص۴۹۳، «شكر».