روایت دیشب درباره «چای» هواخواهانی داشت؛ بیشتر از آنرو که چای امروزه سینهچاکانی بسیار داره و البته کسانی هم دوست دارند بدانند این نوشیدنی بسیار رایج چگونه در جامعه و تاریخ ایران ماندگار شده.
رکود یا رواج پدیدههای گوناگون در یک جامعه و فرهنگ، بیبستر یا بیپایه نمیتونه باشه؛ به سادگی از کنار این دگرگونیها نمیشه گذشت. با یاری «تاریخ اجتماعی» میشه بسترها و پایههای این دگرگونیها رو بررسید.
امشب باز روایتی دیگر از نوشیدنیهای پیش از چای در تاریخ ایران
محمود میرشکرایی در کتاب «چای در ایران» به این نوشیدنیها اشاره کرده: «چای به عنوان یک نوشیدنی تفننی گرم، در شهرها جانشین قهوه شد، اما علاوه بر قهوه که به نوبه خود یک ماده وارداتی بود، در تمام مناطق ایران دمکرده گیاهان مختلف را، به عنوان نوشیدنی گرم مصرف میکردند. بیشتر این گیاهان به سبب داشتن خواص دارویی برای درمان نیز مورد استفاده قرار میگرفتند، اما در مصرف آنها به عنوان نوشیدنی، خواص دارویی مورد نظر نبود. برخی از این گیاهان هنوز هم به همان صورت مورد استفاده دارند. مثل کاکوتی، بابونه، آلبالو، و زعفران.
و برخی پس از رواج چای، به سبب همین نوع مصرف، چای کوهی نام گرفتند. مثل مُشک و ترامُشک در آباده، پودنک حضرت فاطمه در بوانات فارس و غیره. بعضی هم به عنوان چاشنی چای مصرف مصرف پیدا کردند، مثل لیمو عمانی، زعفران و گل گلاب، امروزه دمکرده خالص آلبالو، دارچین، زعفران و غیره را هم با نام چای همراه میکنند و چای آلبالو، چای دارچین، چای زعفران مینامند. برخی از این مواد به صورت چاشنی چای نیز مصرف میشوند.
شربت یا شهد یا عرق برخی از گیاهان نیز که از قسمتهای میوه، برگ، ساقه و ریشه آنها گرفته میشد، نیز به عنوان نوشیدنی بعد از غذا و در مواقع مختلف برای پذیرایی مورد استفاده داشتند. این نوشیدنیها بعضی مصرف خانگی و برخی عرضه بازاری داشتند و پارهای، هم خانگی و هم بازاری بودند».
کتاب «در جستجوی صبح» نوشته عبدالرحیم جعفری (بنیانگذار انتشارات امیرکبیر) رو بخوانید.
مهندس حسن رامه