کتاب "مینوی خرد" گنجینهای است از روزگار باستان. یک بهر از گنجینه های ما که از گزند رخدادهای ناگوار رهیده تا به امروز رسیده است.
کتابی است در شمار اندرزنامهها که نگارش آن در روزگار ساسانی رواج یافت. اما این کتاب تنها اندرزنامه نیست. در آن از پیدایش و افسانههای کهن ایرانی سخن رفته که به کار آشنایی با جهان نگری ایرانی آید. آشنایی ایرانیان با جهان نگری ایرانی، بیگمان پروانه آرامش و نیرومندی جان و تن ماست. دریغ که ایرانی امروز از این متنها دور مانده است.
این کتاب مینوی خرد را به گزارش زنده یاد احمد تفضلی چند بار خواندهام تا روا دیدم که گزارشی از آن بنویسم و کتابی بدین سترگی را به دوستانم بشناسانم. اندازه دریافت خویش.
مینوی خرد دیباچهای دارد و از پی آن ۶۲ پرسش یکی جوینده را آورده و پاسخ های یکی دانا را، نام او مینوی خرد. بدین چارچوب:
پرسید دانا از مینوی خرد: . . . .
مینوی خرد پاسخ داد: . . . .
این دانا کسی است که پیشتر پا به راه دانش اندوزی نهاده و به بسیاری سرزمینها رفته و با دانشیان سرزمینهای دیگر ببوده و از آرای آنان توشهها برگرفته. پس از همه کاوشها، خرد را برگزیده و آن را برترین رهنما شناخته است.
چنین شده که روشنایی خرد بر او تافته و پرسشهایش را پاسخ گفته و گره و گرفتاری را از زندگانیاش زدوده است.
این دانا میگوید: خرد از همه نیکی ها که به مردم میرسد برتر است. گیتی را به نیروی خرد توان به راه برد. نیکیها را به نیروی خرد توان از آن خود کرد.
آیا برتر شماری خرد تا بدین پایه، گریختن او نیست از دین گستری ساسانیان به زور؟
خردی که او خواهانش شده و آن را راهنمای آدمی میشناسد، رودرروی آن دینی می ایستد که فرمانروایان و موبدان، دست در دست هم به زور بر مردم می گستراندند! خرد گریزراهی شده از ستمگری موبد و شاه! و بیگمان راه گریزی است برای گرفتاریهای همه آدمیان در هر روزگار.
این گردانیده کتاب که من خواندهام دسترنج استاد احمد تفضلی است. نیست و نتوان تهیهاش کرد. پارسال انتشارات برسم گردانیده دیگری هم از همین کتاب را زیر نظارت استاد سعید عریان چاپ و پخش کرد. دست خواستاران بدین گزارش میرسد.
محمود فاضلی بیرجندی
کانال دژنپشت