درباره آبله میمون چه می‌دانیم؟

ابتلای فزاینده به آبله میمون در کشورهایی که این بیماری در آن‌ها بومی (اندمیک) نبوده یعنی خارج از آفریقای مرکزی و غربی، باعث نگرانی و سردرگمی شده است.

طی ۵ سال اخیر تنها ۶ مورد ابتلا به این بیماری در پی مسافرت به مناطق اندمیک و به‌ویژه نیجریه گزارش شده بود. خیز مجدد آبله میمون در نیجریه از سال ۲۰۱۷ با موارد محدود گسترش انسان به انسان همراه بوده که شامل ابتلای ۲ نفر در یک خانواده و ابتلای یکی از کارکنان درمانی در اثر تماس با ملحفه آلوده یک بیمار بوده است.

پیش از این شیوع هم‌زمان آبله میمون در چند کشور یا چند قاره بی‌سابقه بوده، درحالی‌که تا ۲۱ مه ۹۲ مورد ابتلا در ۱۲ کشور و ۲ قاره همراه با ۲۸ مورد مشکوک گزارش شده است. و برخلاف قبل، همه‌گیری اخیر در افرادی رخ داده که سابقه سفر به آفریقا ندارند. این یعنی عامل همه‌گیری گسترش انسان به انسان است، هرچند طبق اعلام سازمان سلامت جهانی، خطر برای جمعیت عمومی همچنان پایین برآورد می‌شود.

آبله میمون یک ویروس زئونوز است یعنی سرایت از حیوان به انسان اغلب از راه گزیدگی، خراشیدگی، یا تماس با سطوح و اشیای آلوده به ترشح حاصل از ضایعات جلدی (فومیت) اتفاق می‌افتد. سرایت انسان به انسان کمتر شایع است و اغلب به دنبال تماس مستقیم با ترشح حاصل از ضایعات یا قطرک‌های تنفسی روی می‌دهد.

این بیماری تفاوت‌های اساسی با کووید دارد. ده‌ها سال است که آن را می‌شناسیم و سرایت تنفسی راه اصلی گسترش آن نیست. ابتلا به آبله میمون نیاز به تماس نزدیک دارد. اولین بار در ۱۹۵۸ ویروس از میمون جدا شد اما تا ۱۹۷۰ هیچ موردی از ابتلای انسان گزارش نشده بود. از آن زمان هر سال هزاران نفر در آفریقای مرکزی و غربی به آبله میمون مبتلا می‌شوند.

آبله میمون مانند آبله و آبله گاو عضو سرده ارتوپاکس‌ویروس است اما کشندگی آن در مقایسه با آبله پایین است. همه‌گیری اخیر مربوط به سویه خفیف‌تر آفریقای غربی و کشندگی آن کمتر از ۴ درصد است. کشندگی سویه آفریقای مرکزی که بیماری‌زایی بیشتری دارد و سرایت انسان به انسان نیز در آن بیشتر است، حدود ۱۱ درصد گزارش شده است. برای مقایسه، کشندگی آبله حدود ۳۰ درصد است. تاکنون در همه‌گیری اخیر هیچ موردی از مرگ‌ومیر گزارش نشده است.

یک نکته مهم در همه‌گیری اخیر تظاهرات بالینی غیرعادی است. آبله میمون اغلب ۱ تا ۲ هفته پس از تماس با بیمار به شکل تب، لرز، و تورم گره‌های لنفی آغاز می‌شود. پس از ۱ تا ۲ روز بثورات جلدی ظاهر می‌شود که شامل طیفی از ضایعات ‌تاول‌مانند تا زخم‌های دلمه‌ای است و هر ضایعه ۱ تا ۲ روز طول می‌کشد. پس از ریزش دلمه‌ها، بیماری دیگر سرایت‌پذیر نیست و این دوره حدود ۲ تا ۴ هفته پس از شروع علائم طول می‌کشد.

در موارد اخیر علائم ابتدایی بسیار خفیف بوده و گاهی اصلاً مورد توجه قرار نگرفته است. در برخی بیماران شروع بیماری با بثورات جلدی گزارش شده است. به‌علاوه ضایعات آبله میمون معمولاً از ناحیه سر آغاز شده و به بازوها، اندام تحتانی، و سپس کف دست و پا گسترش می‌یابد. درحالی‌که در همه‌گیری اخیر— از جمله یکی از بیماران در ماساچوست— شروع ضایعات از ناحیه تناسلی و اطراف مقعد بوده است. در برخی موارد تظاهر بیماری به شکل پروکتیت یا التهاب رکتوم گزارش شده است.

در حال حاضر شواهدی از جهش در ویروس وجود ندارد اما باتوجه به تظاهر بالینی غیرعادی و گسترش نسبتاً سریع، آزمایش‌های ژنتیک بیشتری باید انجام شود. موارد ابتلا به آبله میمون از زمان ریشه‌کنی آبله در ۱۹۸۰ رو به افزایش بوده است. با توجه به ایمنی متقاطع حاصل از واکسن آبله، احتمالاً یک عامل سیر فزاینده شیوع آبله میمون، کاهش یا توقف واکسیناسیون آبله است.

قریب به ۴۰ سال پیش حدود ۸۰ درصد جمعیت جهان واکسن آبله زده بودند اما اکنون این رقم حدود ۳۰ درصد است و افزایش مسافرت و تجارت در کنار رشد جمعیت و تماس بیشتر با حیواناتی که مخزن طبیعی ویروس هستند بستر مناسبی برای همه‌گیری فراهم ساخته است.

هم‌اکنون بسیاری از موارد ابتلا مردان هم‌جنس‌گرا هستند اما اطلاق واژه عفونت آمیزشی برای آبله میمونی صحیح نیست. احتمالاً برخی موارد در همه‌گیری اخیر از راه تماس جنسی سرایت کرده اما این می‌تواند کاملاً تصادفی باشد. برای اظهار نظر در این زمینه مطالعات بیشتری باید انجام شود و نتیجه‌گیری شتاب‌زده می‌تواند علاوه بر مخدوش کردن روند تحقیقات برای جوامع مبتلا نیز زیان‌بار باشد.

هم‌اکنون تعداد محدودی از دو نوع واکسن آبله در ایالات متحده موجود است و در موارد تماس مشکوک با آبله میمون امکان تزریق آن وجود دارد. واکسن ACAM2000 در سال ۲۰۰۷ تأیید شده و حاوی ویروس زنده واکسینیا است. واکسن JYNNEOS نیز حاوی ویروس غیرقابل تکثیر واکسینیا است و در ۲۰۱۹ مجوز مصرف گرفته است.

در حال حاضر واکسن آبله در دسترس جمعیت عمومی نیست و مصرف آن باتوجه به منابع محدود باید براساس پروتکل‌های مشخص انجام شود. احتمالاً توجه به ضایعات ناحیه تناسلی در شریک جنسی می‌تواند راهنمای خوبی در این موارد باشد. واکسیناسیون پس از تماس با ضایعات فعال می‌تواند از شدت بیماری در صورت ابتلا بکاهد. مرکز پیشگیری و کنترل بیماری دستورالعملی برای این موارد تهیه کرده است.

تمرکز اصلی در حال حاضر بر شناسایی تمام موارد ابتلا است و این برای پزشکان یعنی در همه موارد بثورات جلدی به شکل ضایعات گرد و سفت، گاهی همراه با یک شکاف در خط وسط، حتی اگر تشخیص‌های دیگر محتمل‌تر به‌نظر برسند، باید شک به آبله میمون مطرح شود و موضوع به اطلاع مسؤولین اداره بهداشت منطقه برسد.

بیمار مبتلا یا مشکوک به آبله میمون باید در اتاق فشار منفی بستری شود و کارکنان درمانی در هنگام ارائه خدمت به این افراد اقدامات احتیاطی استاندارد مربوط به قطرک (دراپلت) را رعایت کنند. ابزارهای کنترل همه‌گیری آبله میمون موجود است اما در صورت بی‌توجهی، این بیماری به‌طور بالقوه امکان ایجاد تلفات و عوارض قابل توجه را دارد.

دکتر بابک عزیزافشاری

منبع: جاما

پزشکان گیل

مطالب مرتبط