نگو، نشان بده

یکی از بهترین قواعد داستان نویسی این جمله معروف است: «نگو یا نقل نکن، نشان بده».

اما این قانونی بی چون و چرا نیست. گاهی نویسنده برای اختصارگویی و رسیدن فوری به جاهای پر مایه و ملات صحنه از راه میانبر، از گفتن یا نقل استفاده می‌کند. اساسا با نشان دادن یا نمایشی کردن صحنه، صحنه زنده و جاندار می شود. اما اگر شما سعی کنید دائم از شیوه نمایشی یا نشان دادن استفاده کنید، قسمت هایی که قصد دارید برجسته شوند به چشم نمی آیند و خواننده خسته می شود.

با این حساب پس کی بگوییم و کی نشان دهیم؟

ابزار کوچکی به نام اندازه گیر شدت احساس کمک می کند شما بتوانید به این سؤال جواب درست بدهید. هر صحنه داستان شما از نظر شدت احساس با صحنه دیگر فرق دارد. به علاوه، سطح احساس در جای جای یک صحنه تغییر می‌کند. این یک فراز و نشیب طبیعی در داستان است.

در واقع می توان گفت که مهارت داستان نویس اساسا به توانایی او در به کارگیری درست میزان احساس در رمان بستگی دارد. نه تنها باید بتوانید از لحظات پر احساس و مکان هایی که شما می خواهید خواننده با خواندن درباره آن در اوج احساس باشد درست و به موقع استفاده کنید، بلکه این لحظات و مکانها باید در رمان به عنوان جاندارترین قسمت های رمان به چشم بیایند.

شما می توانید با کمک اندازه گیر شدت احساس، دقیقا میزان احساسی را در این لحظات اندازه بگیرید. اگر بخواهیم با زبان ساده بگوییم، باید شدت احساس را در همه صحنه هایی که می نویسید با اندازه گیر شدت که درجاتش از صفر تا ده است، اندازه گیری کنید. درجه صفر معنی اش این است که در صحنه اصلا احساس قوی وجود ندارد. برعكس درجه ده معنی اش این است که شدت احساس در صحنه در آخرین حد و درجه آن است. هنگامی که صحنه شما از نظر زمانی پیش می رود، سطح احساس نیز تغییر می کند.

طبق یک قاعده کلی، هرگز احساس در صحنه های شما نباید تا درجه صفر افت کند و به ندرت باید تا درجه ده بالا برود. تقریبا همه صحنه ها باید از نظر درجه احساس بین صفر و ده باشند.

الگوی ثابت در این مورد این است که صحنه با شدت احساس یک و دو درجه شروع شود و بعد کم کم با پیشروی صحنه، به هفت و هشت درجه احساسی ‌برسد. اما درجه احساس در صحنه به ندرت به ده درجه می‌رسد. (در رمانها فقط یکی - دو صحنه ده درجه از نظر احساسی داریم.) به علاوه هرگز صحنه نباید به حالت کما برود؛ یعنی درجه احساس به صفر برسد (خواننده طاقت تحمل چنین صحنه هایی را ندارد). حال نگاهی به صحنه هایی که نوشته اید بیندازید و درجه احساس را در آنها اندازه گیری کنید. قانون کلی این است: وقتی درجه احساس از خط وسط اندازه گیر، یعنی پنج درجه، رد می شود و بالاتر می رود که شما در محدوده نشان دادن باشید.

بنابراین سعی کنید در این صحنه ها تا آنجا که می‌توانید بیشتر به نشان دادن بپردازید تا نقل کردن. برعکس، هرگاه صحنه ای در محدوده یا منطقه نقل کردن یا گفتن و در درجه احساس پایین تر از خط وسط یعنی پنج باشد، ممکن است راه را اشتباه بروید. چرا؟چون علت وجودی صحنه شما - اگر واقعا صحنه پردازی به معنی درست کلمه باشد - تصویر اتفاق ها در محدوده یا منطقه ی «نشان دادن» است نه «گفتن». و طبعا اگر این کار را انجام نداده باشید باید خیلی جدی در فکر حذف آن صحنه باشید.

جیمز اسکات بل

طرح و ساختار رمان

کانال رقص قلم- هفت آسمان

مطالب مرتبط