فرّ ایزدی در قرآن

آشنا نبودن به زبان‌های باستانی، خصوصاً زبان‌های سامی، دقت نظر بعضی اسلام‌شناسان را در فهم بسیاری از آیات و روایات کم می‌کند یا مسیرشان را ناهموار می‌کند.

نمونه‌های فراوانی از این مسئله وجود دارد که لازم است روی آن‌ها کار شود تا مستدل و مستند شوند.

از سوی دیگر، فرهنگ‌های لغت‌ عربی به‌تنهایی نمی‌توانند منبع استنادمان در فهم معنای واژه‌ها باشد. برای نمونه، در هیچ فرهنگ لغت عربی «أمی» به معنای «غیریهودی» یا «غیر اهل کتاب» نیامده است، اما قرآن در این معنا به کارش برده است. در این نوشته نمونهٔ دیگری را ذکر می‌کنم.

در سورهٔ جن، آیهٔ ۳ آمده است: «وَأَنَّهُ تَعَالَىٰ جَدُّ رَبِّنَا».

▪️آیتی: عظمت پروردگار ما متعالى است.

▪️الهی قمشه‌ای: و همانا بسیار بلندمرتبه است شأن و اقتدار پروردگار ما.

▪️انصاریان: و [این حقایق را اعتراف و اقرار می‌کنیم:] اینکه برتر و بلند است عظمت پروردگارمان.

▪️خرمشاهی: و حقا كه بلند است شأن پروردگار ما.

▪️فولادوند: و اينكه او، پروردگار والاى ما، ...

▪️مکارم شیرازی: و اینکه بلند است مقام باعظمت پروردگار ما.

واژهٔ «جد» در عربی به معنای «پدربزرگ» است. به‌خوبی می‌دانیم که خداوند نه فرزندی دارد و نه پدری، چه رسد به پدربزرگ. به همین دلیل است که مترجمان واژهٔ «جد» یا پدربزرگ را نماد عظمت دانسته‌اند و این واژه را به «عظمت، شأن، اقتدار، والا، مقام باعظمت» ترجمه کرده‌اند. شاید هم برعکس، جد را به معنای عظمت دانسته‌اند و پدربزرگ را نماد آن. در فرهنگ‌های لغت عربی البته «جد» را در معنای عظمت ذکر کرده‌اند، اما بعضی فرهنگ‌نویسان نیم‌نگاهی هم به این آیه داشته‌اند.

وقتی به هُزوارش‌ها مراجعه می‌کنیم، «جد» را در آنجا می‌یابیم. هزوارش‌ها در متون پهلوی به کار می‌رفته‌اند و، با تعریف اجمالی، کلماتی هستند به زبان آرامی (عموماً عربی) و به خط پهلوی که، به هنگام خواندن متن، معادل فارسیِ میانه‌اش تلفظ می‌شود. دلیل اینکه چرا در متون پهلوی از هزوارش استفاده می‌شده به کنار. آنچه مهم است این است که «جد» در هزوارش به معنای «فرّ» است. همچنین جد در زبان‌های آرامی و عبری و سریانی، که هم‌خانوادهٔ زبان عربی هستند، نیز وجود داشته، به معنای «بخت و بهره و نصیب». این معنا در فرهنگ لغت عربی نیز یافت می‌شود.

با ذکر این نکات، می‌توانیم آیه را به‌ این صورت ترجمه کنیم: «بخت پروردگار ما بلند است» یا «بهرهٔ پروردگارمان بسیار است». به تعبیر فارسی قدیم، «فرّ ایزدمان افزون» (جملهٔ دعایی) یا، به تعبیر امروزی‌تر، «فرّ پروردگارمان شکوهمند است» (جملهٔ خبری).

پی‌نوشت: شاید گفته شود ترجمهٔ این آیه تغییر چندانی با سایر مترجمان ندارد. در پاسخ می‌گویم اولاً «فرّ» در زبان پهلوی، علاوه‌بر معنای لغوی، معنای اصطلاحی هم دارد و این می‌تواند برای کسانی که مطالعهٔ ادیان می‌کنند سودمند واقع شود. ثانیاً در بسیاری مواقع این مهم است که مسیر رسیدن به معنای آیه را چگونه طی می‌کنیم.

سجاد سرگلی

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	بله

	خیر