تجربه تاریخی مبارزه با فساد در حکومت امیرالمومنین

تمامی حکومتها در معرض فساد قرار دارند. لذا تدبیر و سازوکار مواجهه حکومتها با پدیده فساد حائز اهمیت است.

همه حکومتها انگیره و توان لازم برای مبارزه با فساد را ندارند. برخی نیز به برخورد سطحی با این پدیده اکتفا می کنند. جامعه پیش از حکومت امیرالمومنین با وجود داشتن درآمد سرشار از ناحیه فتوحات، اما شکاف طبقاتی گسترده و فقر شدید گروههایی از مردم را تجربه می کرد. حضرت در خطبه سوم نهج البلاغه این نکته را بیان کرده, تعهد در تقابل با نابرابری گسترده و فقر شدید را از جمله عوامل پذیرش حکومت ذکر کرده است.

این پرسش مطرح است که چرا جامعه ای با وجود درآمد فراوان، به فقر و شکاف گسترده دچار شده است. علت را باید در فساد گسترده حکومت و عدم اراده برای مبارزه با آن جستجو کرد.

حضرت تلاش کرد تا فساد سیستماتیک را از بین ببرد. راهکار امیرالمومنین در مواجهه با فساد را می توان در چهار فرایند تعریف کرد. اولین مرحله، انتخاب کارگزاران شایسته است. معیارهایی مانند قرابت و دوستی در انتخاب کارگزاران کنار گذارده شده و به جای آن، توانمندی, سلامت اخلاقی و مالی افراد معیار انتخاب مدیران بود.

دومین مرحله، نظارت بر عملکرد کارگزاران بوده که می توان از آن به نظارت از بالا تعبیر کرد. وی چنانچه در نهج البلاغه بارها خطاب به کارگزارانش ذکر کرده، به ماموران مخفی به عنوان بازوان نظارتی حکومت اشاره کرده است زیرا عدم نظارت بستر مناسبی جهت فساد فراهم میکند. یکی از ابزارهای نظارتی، توجه به میزان دارایی کارگزاران در دوره پیش از تصدی و دوره پس از آن بوده است.

فضاسازی جهت نظارت های مردمی نیز که از آن می توان به نظارت از پایین تعبیر کرد، از جمله اقدامات حضرت بود. تاریخ، شکایت سوده حمدانیه و چگونگی مواجهه حضرت با وی را از یاد نخواهد برد. چهارمین مرحله پس از شایسته سالاری و نظارت های دو گانه, مجازات متخلفان بوده است. در کنار چهار فرایند یادشده، اصل شفافیت بجز در مسائل نظامی موجب جلوگیری از هر گونه سوء استفاده میشد.

گرچه دنیای امروز به گونه ای متفاوت از گذشته است اما نه تنها چهار مرحله یادشده و اهمیت اصل شفافیت هنوز پابرجا بوده، بلکه ابزارهای کارآمدتری نسبت به گذشته برای آنها تعریف شده است. به عنوان نمونه تجربه بشری امروزه امکان بهتری برای شایسته سالاری یافته است. سیستم های نظارتی دقیق تر از گذشته عمل می کنند . احزاب رقیب و قدرتمند, رسانه های آزاد و مانند آن امکان بیشتری برای نظارت مردمی فراهم کرده است.

بنابراین در کشورهایی که پایبندی بیشتری به نکات یادشده وجود دارد، فساد کمتری مشاهده می شود. ریشه‌های تداوم فساد را باید در فقدان نکات فوق جستجو کرد. با بی توجهی به فرایندهای جهارگانه و تداوم عدم شفافیت به ویژه در فعالیت های اقتصادی با هر توحیهی, نمی‌توان دم از مبارزه با فساد زد.

محمدرضا یوسفی

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	بله

	خیر