کد خبر: ۲۹۱۲۱
تاریخ انتشار: ۱۳ بهمن ۱۴۰۰ - ۱۸:۴۰-02 February 2022
ماه رجب و تجارت معنوی
همانطوریکه اهل کار و کسب در معاملات خود بهاری دارند که معاملات و درصد سوددهی آن به اوج خود میرسد «اهل معامله با خدا» هم بهاری دارند که در آن ایام در داد و ستد خود نهایت منفعت و سود را از آن خود میکنند. روشن است که اهالی بازار در بهار کسب خود از استراحت و امور غیر ضروری کاسته و به بیشتر اوقات خود را در بنگاهها و فروشگاههای معاملاتی خود قرار می‌دهند تا از آن «بهار کاسبی» نهایت بهره را ببرند، پس آنان که داعیه این را دارند که در قیامت مورد خطاب لذت بخش «این الرجبیون» قرار گیرند؛ در این «ماه رجب» که بهار معامله با خداست همه وقت خود را برای این «تجارت معنوی» قرار دهند.
ماه رجب و تقویت جانبِ عبادت بر جانبِ علم
جالب اینجاست مرحوم عارف، ملکی تبریزی(ره) در مورد طلاب علوم دینی که در حال تعلیم و تعلّم «علوم اهلبیت(ع)» دارای فضیلت بر فضیلت هستند را رهنمود می‌فرماید که: «فینبغی لطلاب العلم ان یزیدوا فیها جهه العبادات علی جهه تحصیل العلم» یعنی بر آنان است جهات عبادت را بر جهت تحصیل مزیت بخشند.(المراقبات / ۷۷)
رجب و روزگار اهل جاهلیت
در مورد ماه رجب نکته‌ی تاریخی داریم که چه بسا مورد تعجب باشد که حتی بت پرستان از اهل جاهلیت حجاز هم ماه رجب بعنوان ماهی که : «ینتظرونه لحوائج» دانسته و از آن انتظار آمدن حاجت خود داشته‌اند. (اقبال الاعمال ۳/۱۸۱)
ماه رجب و معامله سه جانبه
در ماه در یک معامله صحیح و پر منفعت آنچه حرف اول است روشن بودن سه امر است که اهل فضل می‌دانند که اگر در یک معامله (خرید و فروش) عادی هر یک از این سه امر روشن نباشد آن معامله باطل است و بطلان در معاملات بدین معناست که فروشنده صاحب «پول» نمی‌شود و خریدار نیز مالک «کالا» نمی‌گردد.
در معامله با خدا که بهار آن ماه رجب است این سه امر باید روشن باشد که مالک کیست؟ مشتری کیست؟ و مورد معامله چیست؟
یک طرف معامله: خدا و طرف دیگر عبد مؤمن
طرف این معامله ملکوتی در ماه رجب حضرت رب العالمین است که پیامبر عزیزمان فرماید: در شبهای ماه رجب فرشته‌ای بنام «الداعی» تا صبح از طرف حق متعال نداء میکند: «انا جلیس من جالسنی، مطیع من اطاعنی، غافر من استغفرنی….» (بحار ۹۸/۳۷۷)
در این عبارت نورانی طرفین معامله و کالا مورد انتقال بیان شده که خدا و بندگان او که :«هذا الشهر حبلاً بینی و بین عبادی»
کالای معامله ؛ مغفرت و اجابت دعا
و کالا مورد معامله: «مغفرت»، «اجابت دعا» و «برخورداری از فیض الهی».
و مهمتر از مغفرت و اجابت دعا نکته‌ای است که می‌توان ایندو را نتیجه آن نکته دانست این است که فرمود: «انا جلیس من جالسنی» که «همنشین با حضرت رب العالمین» است.
و چنان این حقیقت حقیقتی سنگین و کوه شکنی است که حتی با مستحکمترین اصول حکمت متعالیه مانند «اصالت وجود» و «وحدت وجود» هم نتوان به ژرفای او رسید!
چگونه «بندهای» با همه نقصان‌ها و حاجت‌ها که از درون ذات او شروع میشود تا سراسر هستی و اوصاف و حالات او را می‌گیرد و گرفته است مجالست با «ارباب عالم هستی» یعنی وجود مستقل بی نهایت قرار می‌گیرد شاید از این نقطه گیج کننده است که عارفان گفتند: «فان امثال وجوهنا لا یلیق بالتوجه الی حضرت قدس ربنا»
پس باید از آنجا که مالیات ارتباط مستقیم با حضرت قدس رب العالمین را نداریم باید راهی برای جبران این ضعف جستجو کنیم و آن نیست مگر توجه به اهلبیت(ع) که اهل معرفت تصریح کردند: «فالاولی ان نعالج فی ذلک بالتوجه الیه (تعالی) بوجوه اولیائه المشرقه عنده و التوسل الیهم فی استصلاح حاله و عمله مع ا… جل جلاله»
مقام "اتصال" بالاترین رزقِ "رجبیون"
براساس روایت "رجبیه" که خدای سبحان خود را همنشین اهل عبادتش معرفی نمود و وعده استجابت دعا و مغفرت برای اهل استغفار داد ، چنین فرمود که از اهل هدایت ملکوتی دستگیری میکند و این ماه را ریسمان بین خود و بندگانش قرار داده تا بندگان خاص او به او متصل شوند ؛ " و من أستهدانی هدیته، و جعلت هذا الشهر حبلاً بینی و بین عبادی، فمن اعتصم به وصل الیّ."
روشن است که هرچه ارتباط و نیاز و خواسته مورد نظر بیشتر و شدیدتر باشد «توجّه» و «توسل» بیشتر توأم با کیفیت معنوی بالاتری می‌طلبد. و کدام خواسته بالاتر از مقام «اتصال» به حق تعالی است که در همان حدیث قدسی «الداعی» که فرشته «شبهای رجب» است از طرف خدا گوید:«فمن اعتصم به وصل الیّ»
پس کمال در ماه رجب رسیدن به مقام «وصول الی الله» است.
«ذکر» و کمال رجبیه
امّا آنچه برای نیل «به کمال رجبیه» که «اتصال» لازم است باشد «ذکر» است و خود حضرت حق فرمود: «طوبی للذاکرین، طوبی للطّائعین»
در ماه رجب «ذکر» و «طوع» یعنی «یاد خدا» و «روی به سوی او» مشتری دارد. ذکر از ذکر لسان شروع میشود تا ذکر قلب که به تعبیر بلند امام صادق(ع) که از حضرتش سؤال شد ذکر «سبحان و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر» بالاترین ذکر است؟ فرمود: آنچه بالاتر است که در مقابل او امر الهی اطاعت داشته و در قبال گناهان تقوا ؛ اذا ورود علیک شیئ امر الله به اخذت به و اذا ورد علیک شی نهی عنه ترکته (معانی الاخبار / ۱۹۳)
و با اشاره به همه این مراتب «ذکر» است که رسول اعظم الهی(ص) فرمود: «خیر اعمالکم عند ملیککم و از کاها و ارفعها فی درجاتکم و خیرماطلعت علیه الشمس، ذکر ا… سبحانه و تعالی» (عده الداعی / ۲۳۸)
آن ذکری که «خیرالاعمال» و «ارفع الاعمال» است فقط ذکر زبانی نیست بلکه ذکر با همه مراتب است. چه بسیار زیبا معنا فرمود:«الذکر حصول المعنی فی النفس» (مجمع البیان ۶/۵۲)
و خوشا به حال آنانکه در مقام «ذکر الهی» چنان مجذوب «مجالست با حق» می‌شوند از عرضه حاجت خود غافل می‌شوند که در مورد این سالکان کوی او امام صادق(ع) فرماید: «ان ا… عزوجل یقول: من شغل بذکری عن مسألتی اعطیتهافضل ما اعطی من سألنی» (محاسن برقی / ۱۰۹)
که خدا فرماید آنکه مشغول ذکر من شود بگونه‌ای که حاجت خود را فراموش کند من به او بیش از آنکه بنایش بود از من نخواهد به او عنایت کنم.
مهمترین ذکر لسانی اهل رجب
گرچه بر اساس بیان امام صادق(ع) حقیقت «ذکر» در «انجام واجبات» و «ترک محرمات» آمد امّا در بیانات معصومین(ع) برای ماه رجب از کار و ادعیه‌ای نقل شده که با مراجعه به کُتب دعا قابل دسترسی است.
امّا آنچه در خور توجه «اهل رجب» است این است که بعد از «استغفار» که تأکید زیادی شده بر ذکر و نمازی که متضمن «سوره توحید» باشد سفارش زیادی شده است تا جائی که از حضرت رسول(ص) نقل شده : «در ماه رجب ده هزار بار بوده توحید خوانده شود» (ر.ک المرقبات / ۱۰۱) و نیز نماز دو رکعتی با قرائت یکصد سوره توحید. (اقبال / ۱۲۲)
غیر از اذکار وارده در ماه رجب «دعا» خود قصه مفصل دیگری است.
رجبیون و کدام دعا؟
اصل دعا گرچه همیشه فضیلت دارد امّا در ماه رجب بهبت «مظان استجابت» بودنش اهمیت بیشتری پیدا میکند. سفارش اهل معرفت در میان صدها دعای پر بار رجبیه به دعائی که این فقرات آغاز شود: «اللهم انی اسألک بمعانی جمیع ما یدعوک به ولاده امرک…»(اقبال / ۱۴۵ و مفاتیح)
این دعای شریف و به تعبیر عارف تبریزی در المراقبات «عالیه المضالمین» از ناحیه مقدسه(عج) رسیده که در عین اینکه خواسته‌های معنوی بزرگی از خدا طلب میشود توجه رجبیون را به "معرفت به ساحت مقدس اله عالم و ائمه اطهار(ع)” جلب میکند.
پر واضح است که اعمال دیگری مانند «نماز» و «روزه» در معامله بین عبد و رب در ماه رجب جایگاه مختص به خود را دارد برای پرهیز از اطاله نوشتار از آنها صرف نظر میشود.
ماه رمضان و ظهور نتیجه معامله رجبیون با خدا
عجیب این که این معامله ملکوتی عبد مؤمن با خدا در ماه رجب که گوشه‌ای از مطرح شد در ماه رمضان ظاهر میشود و آن «ورود به ضیافت الله» است که خود حدیث مفصلی است.
به دعا شب اول ماه رجب توجه کنید که ارتباط رجب و رمضان چگونه ترسیم شده: "اللهم بارک لنا فی رجب و شعبان و بلّغنا شهر رمضان و اعنّا علی الصیام و القیام و حفظ اللسان و غضّ البصر و لا تجعل حظّنا منه الجوع و العطش."
ماه رجب و زنده شدن امیدها
این ماه از آن رهگذر که وعده "شنیدن" دعاهایمان را به ما داده اند، "ماه امید" است.
چه "امیدبخش" است که خدای سبحان خود را همنشین اهل دعا معرفی کرد و وعده استجابت در تمام اموری که نیازهای مادی و معنوی آدمی را تامین می کند، داد و فرمود: "فمن دعانی فی هذا الشهر أجبته، و من سألنی أعطیته."
امروز همه ما به "امید" نیازمندیم ؛ سختی ها، بیماری ها، جنایت ها، بی عدالتی ها و... ، جملگی آمده تا "روح امید" را که بزرگترین سرمایه آدمی است، از نهان مان بیرون کشد ...
اما باید خود را تقویت و بنیه شخصیتی خویش را در مقابل همه این چالشهای روحی ایمنی بخشیم. یکی از راههای سهل الوصول؛ توجه و تعمق در آیات "امید بخش" قرآن است.
بسیاری از آیات قرآن برای نقشِ "امید" بر قلبها نازل شده که فرمود : " از عنایت و رحمت الهی قطع امید مکنید ؛ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّه" ( رمز/۵۸) کسانیکه از عنایات الهی قطع امید می کنند در ردیف دشمنان درجه یک خدا هستند . که فرمود : " از رحمت خدا مأیوس نشوید؛ که تنها گروه کافران، از رحمت خدا مأیوس می‌شوند! ؛ وَلَا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ ۖ إِنَّهُ لَا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ." (یوسف/۸۷)
رجبیون و توجه و توسل به ائمه هدی (ع)
نکته مهم و پایانی اینکه ؛ «رجبیون» متوجه قانون قدسی «این التراب و این رب الارباب» هستند که فاصله بین عبد و رب ؛ بسیار زیاد است.
برای کم کردن این فاصله ، و برقراریِ ارتباط با حق باید متوجه «وسائط ارتباطی با حق» بود و آن نیست مگر رسول خاتم(ص) و ائمه هدی (ع) . درست بهمین خاطر است "رجبیون" در تمام ماه رجب با «توسل» و «انابه» و «زیارت» خصوصاً «زیارت حضرت اباعبدالله الحسین» «تشرف به مشاهد مشرفه اهل بیت(ع)» رابطه خود با خداوند متعال را جدی‌تر نموده و از برکات معصومین(ع) بهرمند می‌شوند.
ماه رجب و افسوس استاد مطهری
شهید آیت الله مطهری میگوید: وقتی که بگویند «أینَ الرَّجَبیون» و ما در پیشگاه پروردگار شرمسار باشیم! حدیث دارد که در قیامت فریاد می‌کشند: «أینَ الرَّجَبیون» رجبیون کجا هستند؟ این مرد با همان آهنگی که داشت و با آن حال و روحی که داشت این تعبیر را به کار برد: آن وقتی که بگویند «أینَ الرَّجَبیون» و ما در پیشگاه پروردگار شرمسار باشیم، در ماه رجب هیچ چیزی نداشته باشیم و اصلا جزء رجبیون شمرده نشویم، چه خواهیم کرد؟این ماه، ماه استغفار و عبادت و روزه است و این سنت‌ها در میان ما به‌کلی دارد فراموش میشود. ماه رجب می‌آید، بزرگ‌هایمان [متوجه نمی‌شوند] تا چه رسد به بچه‌ها. کم‌کم اگر به بچه‌ها بگوییم ماه‌های قمری را از محرم تا ذی‌الحجه بشمار، نمی‌توانند؛ اصلا فراموش میکنند که یک چنین ماه‌هایی هم وجود دارد. ( آشنایی با قرآن،۲۳۴/۸)
جمع‌بندی
ماه رجب آن چنان در خود عظمت قرار گرفت که «بهار معامله‌ی با خدا» شد و اهل معامله در این ماه به نام نامی «رجبیون» در ملکوت و معاد معروف گشته‌اند.و عمده معامله این سالکان کوی دوست «مجالست» با "رب العالمین بوسیله ذکر” است که این ذکر در تمام شئون اینان پرتو افکند و گاهی بشکل «انجام واجبات و ترک محرمات» و گاهی بشکل «استغفار» و گاه دیگری بشکل «روزه رجبیه» و خصوصاً «دعا» ظهور پیدا میکند. ان شاء الله
هادی سروش
مطالب مرتبط
X Share
نظر شما
به روایت مذهبی ها
نظرسنجی
با اصلاحات بنیادین سیاسی موافقید؟
آخرین اخبار
چشم انداز
پربازدیدترین
خبری-تحلیلی
پنجره
اخلاق و عرفان
سیره علی بن ابیطالب(ع)
سیره رسول الله(ص)
تاریخ صدر اسلام
تاریخ معاصر
زمین
سلامت و تغذیه
نماز و احکام
کتاب و ادبیات
نظامی
کمپر و ون لایف
شیطان و گناهان
روشنفکری دینی
مرگ
آخرالزمان