در آیه ٢۴ از سوره نساء میخوانیم: «وَٱلْمُحْصَنَٰتُ مِنَ ٱلنِّسَآءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَٰنُكُمْ» یعنی: «و نیز [حرام است بر شما ازدواج با] زنان شوهردار، مگر از آن (اسیران جنگی) که در اختیار شماست»
جمله «مَا مَلَکَتْ اَیْمٰانُکُمْ» با «فعل ماضی» آمده و نه با «وصف کنونی» (مثلا مملوککم) و یا با «فعل استمراری» (مثلا تملک ایمانکم) و این یعنی این عبارت ناظر بر زمان گذشته است نه ناظر بر زمان «حال» یا «آینده».
معنای ماضی آمدن فعل در عبارت «مَا مَلَکَتْ اَیْمٰانُکُمْ» آن است که اگر در گذشته و بر اساس عُرف اعرابِ جاهلی، در جنگی اسیری و کنیزی گرفتهاید و ایشان قبل از اسارت، شوهر داشتهاند اکنون ازدواج و نکاح با ایشان بلامانع است. یعنی این کنیزان جزو زنان شوهردار محسوب نمیشوند و اجازه نکاح با ایشان به شما داده میشود. دلیل این حکم آن است که قبل از اسلام و در میان اعرابِ جاهلی وقتی زنان به قصد شرکت در جنگ، راهی میدان نبرد میشدند قرارداد ازدواج قبلیشان طبق عُرف آن جامعه باطل میشد.
در قرآن کریم در ١۵ آیه عبارت «مَا مَلَکَتْ اَیْمٰانُکُمْ» آمده و در هر ١۵ بار این عبارت با «فعل ماضی» آمده است. یعنی اگر «در گذشته» مطابق عُرف اعراب جاهلی صاحب کنیزی شدهاید و طبق آن عُرف، قرارداد قبلی آن زن با شوهرش باطل شده است، شما امروز، به شرط نکاح، میتوانید او را به همسری خود برگزینید.
شاهد این مدعا آن است که مسلمانان در زمان پیامبر و در جنگهای بدر، فتح مکه، و حُنین حدود شش هزار زن و کودک را اسیر کردند اما به دستور پیامبر همه اسیران را، بدون استثناء، آزاد کردند و هیچ زنی را به کنیزی و اسارت نگرفتند، زیرا عقیده داشتند این قبیل آیات درباره کنیزان، ناظر بر زمان گذشته بوده است، نه زمان حال یا آینده.
اسلام با شگردهای مختلف و با شیبی ملایم با نظام بردهداری، و خرید و فروش برده، که امری مرسوم و متعارف در آن روزگار بود، مبارزه کرد و در نهایت آن را ریشهکن نمود.
متأسفانه با آغاز خلافت بنیامیه و بنیعباس، که بهظاهر مسلمان، و در باطن بیخبر از قرآن و سنت، و از مشرکانِ جاهلی بودند، بعضاً این قبیل سنتها به اسم قرآن و پیامبر احیاء شد، همچنانکه در روزگار ما داعشیان چُنین مینُمایند.
امروزه بیشتر معنای «کنیز» ، «خدمتکار زن یا پرستار» است نه اسیر جنگی.
صبح اسلام