این حیوان بومی اوراسیا و آمریکای شمالی است و بیشترین پراکندگی جغرافیایی را در بین تمام اعضای خانواده سگسانان دارد.

عصراسلام: گرگ نیای وحشی سگ است. بدین معنی که سگها از نسل نوعی گرگ هستند که بین ۱۸ تا ۳۲ هزار سال پیش اهلی شدند. ۳۷ زیرگونه از گرگ شناسایی شده که سگ اهلی، دینگو، گرگ خاوری، گرگ قرمز و گرگ ایرانی از جمله آنها هستند.
بزرگترین سگسان وحشی است. شباهت زیادی به سگهای گرگی (Alsatian) دارد با این تفاوت که گرگها موهای بلند در قسمت پشت گونههای صورت، گردنی کلفتتر و کوتاهتر، سر پهنتر، چشمان مورب و گوشهای کوتاهتری دارند. نوک گوشها نیز مانند گوش سگ تیز نیست و غالباً آنها را سیخ نگه میدارند. دم قدری افتاده و صاف است. مانند برخی از سگها آن را به صورت نیم دایره یا بالا نگه نمیدارد. موهای قسمت انتهایی دم نیز تیره رنگند. مغز گرگها در مقایسه با سگ حدود ۳۰% بزرگتر است. پوزهشان بلندتر و قدرتمندتر است و حس بویایی قویتری دارند.
در ایران رنگ گرگها معمولاً خاکستری با سایهای سیاه رنگ است. ولی گرگهایی به رنگ زرد یا قرمز در بعضی از مناطق و حتی در یک دسته گرگ مشاهده شده است. توله گرگها نیز اغلب سیاه رنگند، ولی با بالا رفتن سن رنگ آنها تغییر میکند. تا مدتها پیش گرگها را اجداد سگهای اهلی میدانستند، ولی در حال حاضر برخی از محققان به این نتیجه رسیدهاند که سگها از گونههای جداگانه به نام Canis familiaris هستند.
گرگها حیواناتی بسیار پرطاقت و خستگی ناپذیرند. سرعت عادی آنها ۸ کیلومتر در ساعت است، ولی قادرند با سرعت ۵۵ تا ۷۰ کیلومتر و با پرشهایی حدود ۵ متر به مدت ۲۰ دقیقه بدوند و مسافتهایی حدود ۲۰۰ کیلومتر را در یک شبانهروز با سرعت کمتر طی نمایند. جابهجایی گرگها زیاد است. در بهار و تابستان معمولاً اوایل غروب تحرک خود را آغاز مینمایند و صبح زود به لانه و یا استراحتگاه (مکانی که بچهها بازی میکنند) مراجعت میکنند، ولی در زمستان به مناطق دورتر میروند و نیازی به مراجعت ندارند. در لابهلای انگشتان گرگها غدد مترشحه بو وجود دارد که در برقراری ارتباط بین گله گرگها و پیدا کردن یکدیگر نقش مهمی را ایفاء میکند. گرگهای پیر که قادر به همراهی گروه نیستند به تنهایی زندگی میکنند. حس بویایی گرگها بسیار قوی است.
آنها قادرند از فاصله ۵/۲ کیلومتری بو را تشخیص دهند. معمولاً طعمه خود را به وسیله بوی مستقیم و یا تعقیب بوی به جای مانده در رد طعمه پیدا میکنند. صدای گرگ شباهت زیادی به پارس سگ دارد. گاهی اوقات به خصوص در فصل جفتگیری زوزهای بسیار طولانی و غمانگیزی سر میدهند که در مناطق باز از فاصله ۱۶ کیلومتری برای انسان قابل شنیدن است.
لانه فقط برای تولیدمثل مورد استفاده قرار میگیرد و به وسیله یک یا چند راه خروجی که طول آنها ممکن است به ۲ تا ۴ متر برسد با سطح زمین ارتباط دارد. این لانه ممکن است سالهای متمادی مورد استفاده قرار گیرد.
چیزی که در میان گرگها در سراسر جهان یکسان است این است که تصمیمات کلیدی – چگونه، کی و کجا باید شکار کرد و لانه ساخت- در نهایت توسط ارشدترین گرگ ماده گرفته میشود. در نهایت تمام چیزهایی که در مورد خانواده اهمیت داشته باشند به آن ها باز می گردد. در حالی که تصمیمات مهم توسط رهبران نر و ماده گروه با هم گرفته می شوند در صورتی که شک وجود داشته باشد، گله از تصمیم و نظر گرگ ماده آلفای گروه پیروی خواهد کرد.
گرگها از علفخواران بزرگ نظیر قوچ وحشی، کلوبز، آهو، مرال، شوکا، و نیز از مهرهداران کوچک و پرندگان تغذیه میکند. در موقع کمیابی طعمه، از لاشه حیوانات و مواد گیاهی نیز استفاده میکنند. گرگها زمانی که حق انتخاب داشته باشند ترجیح میدهند از حیوانات وحشی تغذیه کنند تا حیوانات اهلی.
تیمی در دانشگاه گوتینگن(Göttingen) و موزه سنکنبرگ (Senckenberg) در گورلیتز (Görlitz) این موضوع را کشف کردند. مطالعات قبلی نشان میداد رژیم غذایی گرگها در آسیای مرکزی به طور عمده از دامها است که باعث افزایش درگیری بین گلهداران عشایری و این حیوانات وحشی میشود.
این مقاله در مجلهی Mammalian Biology به چاپ رسیده است.حدود سه میلیون نفر در مغولستان زندگی میکنند که این کشور را تبدیل به کم جمعیتترین کشور جهان کرده است. علاوه بر آن بیش از ۴۰ میلیون حیوان اهلی در این کشور وجود دارد که نه تنها منبع غذایی بلکه منبع در آمد بیش از نیمی از جمعیت این کشور هستند. دامداری باعث ایجاد تغییرات بزرگی در زمینهای مغولستان میشود.
مناطق نزدیک به طبیعت تبدیل به مراتع میشوند و در حقیقت یک سوم کشور اکنون برای این منظور استفاده میشود. این موضوع باعث ایجاد درگیری با حیوانات وحشی بومی به خصوص شکارچیانی مثل گرگ میشود.
نینا تیرالا (Nina Tiralla) زیستشناس و دانشمند جنگل از دانشگاه گوتینگن نحوهی تغذیه گرگها را به عنوان پایاننامه کارشناسی ارشد خود مطالعه کرد. او به همراه همکارانش در موزهی سنکنبرگ، مدفوع ۱۳۷ گرگ را که در طی فعالیتهای میدانی از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ جمعآوری شده بود مورد بررسی قرار داد. او میگوید: ما توانستیم نشان دهیم که رژیم غذایی ۸۹ درصد گرگها از سُم داران خصوصا شوکای سیبری تشکیل میشود و ۱۱ درصد باقی مانده از پستانداران کوچک مثل خرگوش صحرایی و موش تامین میشود. حتی توتهای وحشی و حشرات نیز دیده شدند اما هیچ اثری از حیوانات پرورشی نبود. نتایج ما را شگفت زده کرد زیرا نتایج قبلی نشان میداد که منبع اصلی تغذیه گرگها حیوانات اهلی هستند.
تفاوت اصلی میتواند در محلی باشد که حیوانات در آن هستند. برخلاف تحقیقات قبلی، نمونههای استفاده شده در این تحقیق از مکانهای نزدیک به طبیعت با تنوع گونهای بالا جمعآوری شدند.
نویسندگان مقاله میگویند: اگرچه در این مناطق دامهای پرورشی دیده میشوند اما به نظر میرسد گرگها حیوانات وحشی را به عنوان طعمه ترجیح میدهند احتمالا به این دلیل که شکار آنها آسانتر و کمخطر تر است. آنها در انتها توضیح دادند که اگر گرگها در مناطقی نزدیک به طبیعت با تنوع گونهای بالا زندگی کنند که طعمه کافی وجود دارد تهدید کمی برای دامهای اهلی هستند این موضوع نه تنها در مغولستان بلکه برای سایر کشورها نیز صدق میکند.
منابع: ایسنا، میزان، روزیاتو