در دهههای گذشته به دلیل کمبود معلم و فارغ تحصیل دانشگاهی معلمان در رشتههای گوناگون تدریس میکردند. به عنوان مثال دبیر ادبیات فارسی کتاب تاریخ، جغرافیا، جامعه شناسی را نیز تدریس میکرد.
عصراسلام: با گسترش نظام آموزشی در کشور بسیاری از معلمان در تحصیلات تکمیلی ادامه تحصیل دادند (در این متن قصد ندارم کیفیت محل تحصیل معلمان را تحلیل کنم. اگر چه کیفیت دانشگاه محل تحصیل در کیفیت تدریس معلم اثرگذار است).
شاید این نوشته برای معلمی که کلیشه ای به امر آموزش می پردازد، نامانوس باشد و براین اساس به شباهت های بین رشته جامعه شناسی، تاریخ، روانشناسی ،تاریخ ، جغرافیاو اقتصاد اشاره کنند. در گذشته به دلیل اینکه جامعه ایران سنتی بود ،معلمان می توانستند به سوالات دانش آموزان پاسخ های کلیشه ای و تکراری دهند و معلمان به جراحی و واکاوی کتب درسی اموزش وپرورش نمی پرداختند.
در دهه اخیر، تغییرات اجتماعی و فرهنگی هویت های چند گانه و فرهنگ متکثر را شکل داده است، بر این اساس نیاز های اجتماعی و فرهنگی دانش آموزان تغییر یافته است. با گسترش فضای مجازی دانش آموزان و نوجوانان با سبک های زندگی گوناگون آشنا میشوند. دیگر با الگوی تک فرهنگی نمی توان دانش آموزان را جامعه پذیر کرد. بر این اساس معلمان تخصصی می توانند پاسخ جدید و متنوعی را به سوالات دانش آموزان ارائه کنند.
یکی از مزایای به کار گیری معلم تخصصی این است که دبیر صرفا کتاب درسی آموزش وپرورش را مطالعه نکرده است. برای کسب تخصص در یک رشته باید متون گوناگون آن رشته را مطالعه کرد. این امر به واکاوی و جراحی متن کتاب دبیرستان منجر می شود.
یکی از گناهان نابخشودنی متولیان امر آموزش وپرورش تخصص زدایی از امر آموزش است. در دوره زندگی می کنیم که بخاطر سوالات جدید دانش آموزان نیاز به پاسخهای نوین و تخصصی داریم.
به خاطر می آورم در دوره دانشگاه فرهنگیان یک مدرس مدعی بود که تمام دروس در زمینه تخصصی دبیرستان را می تواند در کلاس تدریس کند. اما برای من سوال بود ایشان چند کتاب در مورد رشته های گوناگون خارج از کتب آموزش وپرورش را مطالعه کردند؟
برخی از متولیان آموزش وپرورش که تخصصی در امر پژوهشی ندارند و رشته شان متناسب با پژوهش نیست، تصمیم گیر و برنامه ریز در امر پژوهش هستند. گسترش تخصص زدایی در آموزش وپرورش می تواند به مرگ آن تبدیل شود. اینک با چند پرسش متن را به پایان می برم.
آیا با بکارگیری معلمان غیر متخصص می توان مسائل چندوجهی و پیچیده آموزش وپرورش را کشف کرد؟
چگونه یک معلم غیر تخصص به پاسخ های جدید دانش آموزان پاسخ می دهد؟
آیا بدون مطالعه کتب خارج از دبیرستان می توان ادعا تدریس با کیفیت را داشت؟
آیا بکار گیری معلم غیرمتخصص نوعی سرگرم کردن دانش آموزان با کتاب های درسی است؟
آیا معلمان غیر متخصص توانایی نقد کتب درسی را دارند؟
عادل سجودی
جامعه شناسی گیلان