چه چیز، اثر هنری است؟

پرسش از هنر نوشته نايجل واربرتونبلیط کنسرتی را دست دارید که قرار است در آن یکی از بزرگ‌ترین نوازندگان پیانو به اجرای قطعاتی برگزیده بپردازد

. افتخار حضور در چنین برنامه‌ای، تجربه‌ای بی‌نظیر برایتان به حساب می‌آید. روز موعود فرا می‌رسد و شما خودتان را به محل برگزاری کنسرت می‌رسانید. کاملاً خود را آماده کرده‌اید تا اجرایی بی‌نظیر را بشنوید. حالا دیگر صندلی‌تان را پیدا کرده‌اید و در جای‌تان نشسته‌اید. همه حاضران چون شما مشتاقانه منتظرند. عاقبت پیانیست محترم می‌آید و با وقار همیشگی‌اش پشت پیانو می‌نشیند. سکوت حکم‌فرما شده است. حاضران همگی سکوت کرده‌اند، سکوت محض. 4 دقیقه و 33 ثانیه می‌گذرد. پیانیست محترم بلند می‌شود، راهش را می‌کشد و می‌رود بی‌آن‌که به انتظار شما پاسخی در خور داده باشد، بی‌آن‌که چیزی نواخته باشد.

این واقعه یک واقعه خیالی نیست. این پیانیست محترم «جان كيج»، موسيقيدان انقلابي آمريكايي است که این قطعه‌اش به قطعه 4 دقیقه و 33 ثانیه معروف شده است. پرسش در این‌جا کمابیش چنین است: كيج چه کرده است؟ در هنرمندی او شکی نیست اما او که چیزی ننواخته است! چه می‌توان گفت درباره این قطعه نواخته نشده؟ آیا این کاری که او کرده عملی هنرمندانه محسوب می‌شود؟

چنین واقعه‌ای احتمالاً پرسشی را به میان می‌کشد که از دیرباز همواره در میان بوده و هر کسی از منظری کوشیده پاسخی برای آن دست و پا کند: «هنر چیست؟». پرسشی که در پی «چیستی هنر» است و نایجل واربرتون،‌ کوشیده است در کتابش «پرسش از هنر» به آن بپردازد، آن‌ هم از نگاه اندیشمندانی که در فلسفه به عنوان فیلسوفان تحلیلی شناخته می‌شوند و بیشتر به هنرهای تجسمی نظر داشته‌اند.

به زعم مؤلف این کتاب، فلسفه، فعالیتی انتقادی است با استفاده از مفاهیمی در قالب واژگان و فیلسوفان صرفاً عقایدشان را بیان نمی‌کنند بلکه از آن‌ها با دلیل و برهان دفاع می‌کنند. آن‌ها دلیل اقامه می‌کنند، تعریف می‌آورند و وضوح می‌بخشند. در چنین چارچوبی است که واربرتون می‌کوشد به پرسش از هنر، پاسخی فلسفی بدهد، پاسخی که چندان هم ساده نمی‌نماید. وی در کتاب خود طیفی از کوشش‌های فلسفی برای تعریف هنر را بررسی می‌کند، گستره‌ای شامل صورت‌گرایی کلایو بل، بنیان‌گرایی آر. جی. کالینگوود، رویکرد ویتگنشتاینی مبتنی بر نفی امکان تعریف، نظریه نهادی جرج دیکی و تعریف قصدی – تاریخی جرولد لوینسون. نقطه قوت کتاب واربرتون هم در همین جاست. او هرگز تلاش نمی‌کند پای همه چیز را در پاسخ به پرسش «هنر چیست؟» به میان بکشد و تمامی پاسخ‌های موجود در تاریخ فلسفه را بازگو کند. او کاری فلسفی کرده است و چندتایی فیلسوف و اندیشمند معاصر را برگزیده است. وی در ابتدا می‌کوشد تبیینی ساده – و نه سطحی – از آراء اندیشمند موردنظرش ارائه کند و با مثال‌هایی به بحث خود وضوح ببخشد و در نهایت انتقاداتی را که به هر یک وارد است برمی‌شمارد. توجه به اولویتی که واربرتون به هر یک از نظریات طرح شده در کتابش داده است نیز مهم است. بحث‌های طرح شده در این کتاب به نحوی پیش رفته‌اند که خواندن هر فصل نیازمند مطالعه فصل پیشین است و در نهایت فصل پنجم کتاب با عنوان «خب، نتیجه؟» بدون مطالعه فصل‌های قبل گیج‌کننده خواهد بود.

این کتاب نتیجه‌ای بدبینانه را طرح می‌کند: همه کوشش‌های فلسفی عمده اخیر برای تعریف هنر تا اندازه‌ای ناکافی بوده‌اند و هنوز هیچ کدام شرح قانع‌کننده‌ای از چیستی هنر به دست نداده‌اند. شاید همین نتیجه‌گیری بدبینانه سبب شده است که مؤلف در آخرین فصل تأکید کند که هنر نه فقط در سطح پیدا بلکه در سطح نسبتمند و ناپیدا نیز تعریف‌ناپذیر است. فرضیه نهایی واربرتون این چنین است: هنر تعریف‌ناپذیر است زیرا با توجه به ادله موجود، پذیرفتنی‌ترین دیدگاه همین است. آثار هنری گوناگون آن‌گونه که در این کتاب مورد بحث قرار گرفته‌اند در قالب الگویی از شباهت‌های هم‌پوشان و به لحاظ فرهنگی معنادار به هم مربوطند. ما می‌توانیم واژه «هنر» را به نحو کارآمدی به کار گیریم و به هنگام صحبت کردن درباره هنر متوجه منظور یکدیگر شویم، اما نه بدان جهات که همه آثار هنری عنصری ذاتی دارند که هنر را به آن صورتی که هست در می‌آورد.

واربرتون در پایان کتاب خود و پس از بیان این نتیجه بدبینانه باز به عقب باز می‌گردد و و این پرسش را بررسی می‌کند که فایده تعریف چیست؟ وی سه فایده برای تعریف هنر بر می‌شمارد: اول کمک به ما تا درباره نمونه‌های دشوار تصمیم بگیریم. دوم می‌تواند با التفات به گذشته روشن سازد که چرا آن چه هنر نامیده شده هنر است و در نهایت می‌تواند به ما بگوید که کدام اشیا در جهان احتمالاً ارزش توجه خاص و دقیق دارند. واپسین سخن واربرتون توجه به ناپایداری زندگی و تمرکز بر آثار هنری جزئی در پاسخ به این پرسش است که چرا آن‌ها هنرند و چرا برای ما ممکن است واجد اهمیت باشند. به گفته او ما نهایتاً باید به خود آثار هنری بازگردیم.

چاپ اول کتاب «پرسش از هنر» نوشته نایجل واربرتون با ترجمه مرتضی عابدینی‌فرد با شمارگان 1650 نسخه و قیمت 2400 تومان در سال 1388 از سوی انتشارت ققنوس منتشر شده است.

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	بزودی نابود می شود

	هرگز از بین نمی رود