آیا شیطان مقابل پیغمبر (ص) نیز سجده نکرده است؟

سوال: از آنجا که پیامبر فرموده که من انسانی هستم مانند شما و نیز از آنجا که خداوند بعد از آفرینش انسان به فرشتگان امر کرد که او را سجده کنند و شیطان امر خدا را اجرا نکرد ، سوال من این است که آیا شیطان مقابل پیغمبر (ص) نیز سجده نکرده است؟

به آیات 29 تا 33 سوره حجر توجه کنید:

فاِذا سويته و نفخت فيه من روحى فقعوا له سجدين (29) فسجد الملئكة كلهم اَجمعون (30) اِلا اِبليس اَبى اَن يكون مع السجدين (31) قال ياِبليس ما لك اَلا تكون مع السجدين (32) قال لم اَكن لاَسجد لبشر خلقته من صلصل من حماِ مسنون فاِذا سويته و نفخت فيه من روحى فقعوا له سجدين (29) فسجد الملئكة كلهم اَجمعون (30) اِلا اِبليس اَبى اَن يكون مع السجدين (31) قال ياِبليس ما لك اَلا تكون مع السجدين (32) قال لم اَكن لاَسجد لبشر خلقته من صلصل من حماِ مسنون(33)

ترجمه:

پس چون كار او را به پايان رسانيدم و از روح خود در او دميدم بايد كه برايش بسجده افتيد (29).

ملائكه همگى و تماميشان سجده كردند (30).

مگر ابليس از اينكه با سجده كنندگان باشد امتناع ورزيد (31).

پروردگارت به او گفت : اى ابليس چه غرضى در نظر گرفتى كه از ساجدين نباشى ؟(32).

گفت من چنين كسى نبوده ام كه براى بشرى كه تو آن را از گلى خشكيده از لايه اى سياه آفريدى سجده كنم (33)

پاسخ شیخ بهائی:

خداوند گفت بعد از اینکه آدم را ساختم از روح خود در او دمیدم و آنچه را از روح خداوند در اسنان دمیده شده همان روح آدمی است و با این روح است که ما جان داریم و علاوه بر جان دارای عقل می باشیم و به مناسبت اینکه خداوند از روح خود در انسان دمیده و او را جان داده آدمی استعداد دارد که به بزرگترین مراحل کمال برسد.

ابلیس با اینکه فهمید خدائوند از روح خود در آدمی دمید و ار را از زنده کرد نخواست مانند فرشتگان دیگر به آدم سجده کند و در نتیجه با اینکه فرشته بود ار درگاه خداوند رانده شد.

این ها که گفتیم معنای ظاهری این آیات است و البته این آیات معنای باطنی نیز هستند و آن معنی را باید درک کرد.

فرشتگانی که به دستور خداوند مقابل آدم سجده کردند از آسمان فرود نیامدند که جلوی آدم به خاک بیافتند و سجده کنند. فرشتگان همه در اسنان بودند و ابلیس هم در انسان بود.

وقتی آدمی زنده شد و شروع به زندگی کرد تمام نیروهای معنوی که در انسان بود از عقل شریف انسان پیروی نمود. در بین نیروهای معنوی ، نفس اماره هم بود و نفس اماره حاضر نشد که از عقل شریف آدمی اطاعت نماید.

اگر نفس اماره هم از عقل شریف آدمی اطاعت می کرد تمام قوای معنوی انسان تحت فرماندهی عقل در می آمد و نوع بشر هرگز دستخوش نفس اماره نمی شد تا اینکه مرتکب گناه شود.

اگر نفس اماره که به ابلیس تعبیر می شود از عقل شریف آدمی اطاعت می نمود نوع بشر بر اثر پرهیز از منهیات و خودداری از گناه به سعادت سرمدی می رسید. چون دگیر در وجودش عانلی نبود که او را واردار به ارتکاب گناه نماید.

پس فرشتگانی که به آدم سجده کردند در وجود آدم، یعنی خود ما هستند.

ابلیس هم که حاضر نشد به آدم سجده کند در وجود خود ماست و نباید او را در خارج از خودمان جستجو نمائیم.

ابلیس نفس اماره ما است که ما را به سوی گناه سوق می دهد و هر بار که ما از ار تکاب گناه توبه کنیم نفس اماره را مقهور کرده یعنی ابلیس را عقب رانده ایم.

ابلیس یا نفس اماره برای اینکه آدمی را واردار به گناه کند از عضو وی استفاده می نماید یعنی 7 عضو را تحت اختیار خود می گیرد.

این 7 عضو عبارت است از چشم، گوش، قلب، زبان، بینی و دست و پا. اگر این 7 عضو وجود نمی داشت ابلیس یعنی نفس اماره نمی توانست که آدمی را وادار به ارتکاب گناه کند. به همین دلیل خداوند در قرآن فرموده که جهنم 7 در دارد و در همین سوره حجر آیه 44 آمده است که: لها سبعة اَبوب لكل باب منهم جزء مقسوم / یعنی جهنم داراى هفت در است و هر درى مخصوص قسمتی از واردین است.

این 7 در همان 7 عضو بدن است که نفس اماره برای اینکه آدمی را وادار به ارتکاب گناه کند از آن ها استفاده می کند.

خداوند در آیه 42 همین سوده می فرماید: اِن عبادى ليس لك عليهم سلطن اِلا من اتبعك من الغاوين / بدرستى كه تو بر بندگان من تسلط ندارى ، مگر آنهائى كه خودشان رام تو گردند.

این /ایه نشان می دهد که بندگان خوب خدا مورد وسوسه ابلیس قرار نمی گیرند و او نمی تواند آن ها را وادار به ارتکاب گناه و گمراه کند.

مردانی چون پیامبر اعظم ما و علی (ع) از بندگان برجسته خدا هستند و واضح است که ابلیس را در ساحت اینگونه بندگان خاص خدا راه نیست. ابلیس مقابلیامبر ما مغلوب است و چون مغلوب می باشد پس به او سجده می کند. چون گفتیم که منظور از سجده کردن ابلیس به آدم، یعنی اطاعت نفس اماره از عقل شریف مانند سایر قوای معنوی و در مردانی چون پیامبر (ص) و علی المرتضی (ع) نفس اماره قدرت ندارد سر بلند کند و مانند سایر نیروهای معنوی مطیع عقل شریف می باشد.

پس می توان بدون هیچ تردید گفت که ابلیس در مقابل پیغمبر ما سجده می کند.

منبع: ملاصدرا – تالیف: هانری کوربن – ترجمه: ذبیح الله منصوری – سازمان انتشارات جاویدان – چاپ پنجم 1372

مطالب مرتبط