چگونه شخصیت اخلاقی‌ داشته باشیم؟

بعد از رعایت و محافظت از زبان ، راه دیگری که ما را به یک انسان اخلاقی و یک شخصیت متخلق به اخلاق الهی دعوت می‌کند، "توجه به رحمت الهی" است.

عصراسلام: تاثیر توجه به رحمت الهی در اخلاق

باتوجه به رحمت الهی ، انسان توسعه عنایت و لطف خدا به بندگانش را می‌یابد. آدم‌هایی که دائماً چیزهایی که محتوا و مفاهیم منفی دارد، را مطالعه می‌کنند، افکارشان نیز این طور می‌شود. آنهایی که ذهن و مطالعاتشان را روی افسانه‌های غیرواقعی متمرکز می‌کنندهم زندگی‌شان به همین صورت درمی‌آید.

هر انرژی را که دریافت کنیم، در نتیجه، حس و افکار و رفتار ما خواهد شد؛ لذا کسانی که می‌خواهند اخلاقی باشند، باید اخلاق را مطالعه کنند و روی شخصیت‌های اخلاقی کار کنند و مطالب این سبک را مطالعه کنند، یا در بخش هنر فیلم‌هایی که مفاد اخلاقی دارد را ببینند و یا سرودهایی که انرژی مثبت اخلاقی به انسان می‌دهد را گوش بدهند، چون نتیجه اینها در رفتار انسان بسیار مؤثر است.

معنای اخلاق عظیم

بالاترین، والاترین و بی‌مثال‌ترین اخلاق در عالم هستی خود خداوند است. در اخلاق، رحمت و مودت از خداوند بالاتر نداریم. او که بالاترین و بی‌مثال‌ترین اخلاق را دارد، شخصیتی را به نام نبی اکرم(ص) معرفی می‌کند و می‌گوید او دارای اخلاق عظیم است. فرمود: «وَ إِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ». «عظیم» از ماده عظم به معنای استخوان است؛ یعنی تو ای پیامبر(ص) دارای یک شخصیت اخلاقی استخوان‌داری هستی و اخلاق تو ظاهری نیست و یک اخلاق جدی واستخوان‌داری است. خدایی که خودش اخلاق محض است و صفات الهی عین ذات الهی اوست، پیامبرش را چنین معرفی کرده است.

بدون اخلاق ایمان و عمل هم فاسد می‌شود

در کتاب کافی دراین موضوع دو رایت مهم داریم ؛ در روایتی امام باقر (ع)۹ میفرماید: اگر اخلاق نباشد، ایمانی که در وجود انسان شکل گرفته باشد نیز فاسد می‌شود.

آدم‌هایی که خود را به محراب مسجد بسته‌اند و یا دائما در مراسم اهلبیت (ع) هستند ، اما از اخلاق بهره‌ای نداشته باشند، هرچقدر هم که حرکتشان ایمانی باشد، تردید نکنند که بدون اخلاق ایمانشان فاسد می‌شود.

در روایت دیگر، تعبیر امام صادق(ع) این است که بی‌اخلاقی مانند سرکه‌ای که عسل را فاسد می‌کند عمل را از بین می‌برد‌؛ "سوءالخلق یفسدالعمل کمایفسدالحل العسل"[الشافی/۵٨۹]

این تعبیر در باب فاسد شدن اعمالِ خوب انسان است.

امام باقر(ع) در مورد ایمان چنین تبیین نمودند که اگر اخلاق نباشد، نه‌تنها عمل صالح را نابود می‌کند، بلکه ایمان را نیز نابود می‌کند. فرمودند: اینهایی که گرفتار شکاف اخلاقی و سوءاخلاق می‌شوند، ایمانشان از آنها دور می‌شود و ایمان نسبت به اینها پوشیده خواهد شد و رابطه اینها با ایمان قطع خواهد شد؛ "من قسم له الخرق حجب عنه الایمان" .[الشافی/۵۸۹] بااین پوشیده‌شدن ایمان ؛ رابطه جان انسان با آن کمرنگ می‌شود.

اخلاق برای دنیای درون مانند نیروی امنیتی است

بی‌اخلاقی و رعایت نکردن موازین اخلاقی در خانواده و جامعه، ایمان انسان را نابود می‌کند و اعمال انسان را نیز فاسد خواهد کرد؛ لذا اخلاق تا این حد اثر دارد. آنکه می‌تواند ایمان ما را حفظ کند و اعمال صالح ما را حفظ کند، اخلاق است. وجود انسان به مثابه یک کشور است و باید حریمش از دسترس دشمن حفظ شود. آن نیروی امنیتی که می‌تواند این کشور وجودی انسان را حفظ و محافظت کند و ایمان، عمل صالح و این خوبی‌ها را حفظ کند، عبارت از اخلاق است.

نتیحه آنکه؛

برای اخلاقی شدن، اول باید زبان را حفظ کرد.

و راه دوم مرور کردن این است که خداوند چه خدای رحیم و لطیف و ودودی است و چه اخلاقی نسبت به بندگانش دارد. اینها انسان را آماده اخلاق می‌کند.

اشتیاق خدا متعال به بندگانش

فیض کاشانی نقل می‌کند:"خدا به پیامبرش داود(ع) فرمود: ای داود(ع) آنهایی که از من دور شدند، اگر بدانند چه انتظاری نسبت به آنها می‌کشم که برگردند و با من آشتی کنند، اگر بدانند چقدر من با اینها رفیق هستم، اگر بدانند چقدر مشتاقم که نافرمانی را کنار بگذرند، در این صورت اینها یک لحظه نمی‌توانند زنده بمانند و از شدت شوق جان می‌دهند؛ "لو یعلم المدبرون عنی کیف انتظاری لهم و رفقی بهم و شوقی الی ترک معاصیهم لماتواشوقا... [المحجه‌البیضاء ج۸ص۱۶۸]

و این؛ خدای ماست و اخلاق اوست و این خدا من و شما را به این "اخلاق" دعوت می‌کند. "تخلقوا باخلاق الله". [بحار،ج۵۸ص۱۲۹]

تقریری بر رحمت رحمانیه و رحیمیه خداوند

خداوند متعال دارای دو رحمت است که در آیه شریفه «بسم الله الرحمن الرحیم» آمده است؛ رحمت رحمانیه و رحمت رحیمیه.

و در صحیفه سجادیه هم سخن از "رحمان الدنیا والاخره و رحیم الدنیا والاخره" آمده است.

"رحمت رحمانیه" رحمت واسعه‌ای است که به همه موجودات رسیده است و شامل کافران هم می‌شود و همه سر سفره رحمت الهی‌اند. "وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ"(اعراف/۱۵۶)

اما "رحمت رحیمیه" رحمت خاص خدا است که به برجستگان خاصی که متقین باشند کرامت می‌فرماید.

قرآن فرمود اینهایی که از من چیزی می‌خواهند و مسئلتی دارند من آنها را به خواسته‌هایشان می‌رسانم؛ "آتاكُمْ مِنْ كُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ" (ابراهیم/۳۴).

و در جای دیگر قرآن فرمود: هرکسی هرچیزی بخواهد خدا به او می‌دهد و بخل و منعی درکار نیست ؛ "كُلًّا نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً " (اسراء/۲۰)

بله شاید اگر دعایی و خواسته ای اجابت نشده به صلاح نبوده که خدا نداده است و وقتی خود شخص از راز و رمز او آگاه شود خداراسپاس از ندادنش می‌کند. این، صفت جامع رحمت خداست.

اخلاق مداری بی حد ومرز

رحمت رحمانی و فراگیر خداست که اخلاق خداست ، و ما ؛ به این اخلاق بزرگوارانه دعوت شده ایم ؛ "تخلقوا باخلاق الله".

باید به قدری وسیع و دامنه دار اخلاق‌ مدار باشیم که همه از اخلاق ما بهره‌ برداری کنند. همان‌طور که خدا دارای "رحمت رحمانیه" است و در این رحمت رحمانیه همه موجودات را میهمان سفره خود کرده و به قول صاحب کتاب فتوحات؛ "کل موجود مرحوم"، ما نیز باید سفره اخلاقمان طوری پهن باشد که همه از آن بهره ببرند.

شهید مطهری می‌گوید: اگر کسی بتواند مظهر رحمت خدا شود ، کارش فیض دادن و فیض رساندن میشود.

اخلاق رحیمیه هم داشته باشیم

تا اینجا عرضه داشتم که بیاییم مزیّن به اخلاق الهی در زوایه "رحمت رحمانیه" خدا باشیم‌.

حال سخن این است که بیاییم مظهر "رحمت رحیمیه" خدا هم بشویم و آن کمال اخلاق در ارتباط با خانواده و ارحام و خویشاوندان و نیز دوستان است.

متاسفانه ما در این بخش بسیار کم و کسری داریم و البته در بخش اول هم بی عیب نیستیم.

استاد مطهری می‌گوید: دنیا دارد از عواطف و اخلاق دور می‌شود یا دور شده است وکسی سندی به ما نداده که ما از عواطف دور نشویم. گاهی نشانه‌هایی از دور شدن‌های اخلاق را می‌بینیم و همین بیگانگی‌های بین زن و شوهر نشانه بی‌اخلاقی و نشانه از بین رفتن عواطف و نشانه جمع شدن سفره اخلاق است!

راه اخلاقی شدن در رحیم بودن است

از مجموعه سخنان ارائه شده نتیجه می‌گیریم؛ راه رسیدن به اخلاق این است که رحمت الهی و اخلاق الهی را مدنظر قرار دهیم.

در پایان عرضه بدارم؛ ما این بحث را از یک جمله عارف بزرگ ابن‌عربی الهام گرفتیم که در کتاب فصوص‌الحکم می‌گوید :«فکل من ذکرته الرحمه فقد سعد» یعنی هرکسی که جان خود را متوجه رحمت الهی کند، می‌تواند به شخصیت اخلاقی دسترسی یابد و سعادتمند شود. پس از راه‌هایی که می‌تواند ما را به اخلاق برساند این است که دائماً آیات شریفه قرآن و روایاتی که در باب رحمت الهی است، در جانمان مرور کنیم.

هادی سروش

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	بله

	خیر