طلا یک عنصر شیمیایی بسیار کمیاب است که از طریق رنگ زرد، همراه با جلای فلزی قابل تشخیص است. ارزش بالای طلا به خاطر کمیاب بودن، مقاوت در برابر خوردگی، هدایت الکتریکی، شکل پذیری، زیبایی و کاربرد بسیار زیاد آن در صنعت است. در این مطلب به تعریف عنصر طلا، نحوهی تشکیل آن در طبیعت و همچنین راه و روشهای تشخیص آن از عناصر و کانیهای مشابه میپردازیم.

از مهمترین ویژگیهای طلا میتوان چگالی بالا، نرم بودن و شکلپذیری را نام برد. طلا یکی از عناصر واسطه در گروه ۱۱ جدول تناوبی است. این عنصر در شرایط معمول حالت جامد دارد و همچنین میلی به واکنش شیمیایی نشان نمیدهد.
همهی طلای موجود در سیارهی زمین از بقای ستارگان مرده حاصل شده است. در هنگام تشکیل زمین، عناصر سنگین مانند آهن و طلا به درون هستهی زمین فرو رفتند. اگر در آن زمان چنین اتفاقی رخ نمیداد، به احتمال زیاد هماکنون عنصری به نام طلا را نمیشناختیم.
در طبیعت ممکن است برخی از کانیها و فلزات شباهتهای زیادی به طلا داشته باشند. پیریت با فرمول شیمیایی FeS2 یکی از این کانیها است که اغلب با طلا اشتباه گرفته میشود. به طور کلی برای تفکیک طلا از دیگر مواد، بایستی با ویژگیهای طلا آشنا باشیم. در ادامه به مهمترین ویژگیهای عنصر طلا که به تشخیص آن کمک میکنند، میپردازیم.
۱- جلای ناگت طلا
طلا همواره جلای فلزی و براق دارد. ناگتهای طلا در طبیعت سطحی درخشان و بدون حالت مات و کدری دارند.
۲- رنگ عنصر طلا
عنصر طلا دارای رنگ طلایی تا زرد میباشد. معمولاً طلا در طبیعت با نقره همراه است و هرچه مقدار نقره بیشتر باشد، رنگ آن بیشتر به سفیدی میل میکند.
۳- شکل ظاهری
هم رشدی بلورهای پیریت و کوارتز
هم رشدی بلورهای پیریت و کوارتز
یکی از مهمترین تفاوتهای پیریت با طلا، شکل بلورین آن است. قطعات پیریت معمولاً زاویه دار و به صورت مکعب مربع، هشت ضلعی و یا پیریتوهدرون (پنج ضلعیِ دوازده وجهی) هستند. تکههای طلا که در رودخانهها و نهرها یافت میشوند معمولاً لبههای گرد شده دارند. در برخی موارد نادر طلا میتواند حالت کریستالی و بسیار شبیه به پیریت داشته باشد که در این صورت صرف نظر از ارزش بالای طلا، به خاطر داشتن شکل بلورین قیمت بسیار زیادی خواهد داشت.
۴- خطوط مستقیم
کریستالهای طلا هیچگونه خطوط مستقیمی ندارند؛ در مقابل کریستالهای پیریت عمدتاً دارای خطوطی موازی و مستقیم هستند.
۵- وزن مخصوص
وزن مخصوص عبارت است از نسب وزن یک ماده نسبت به حجم آن. وزن مخصوص طلا ۱۹٫۳ است؛ بنابراین در نمونههای دستی، نسبت به بسیاری از مواد سنگینتر میباشد. برای مقایسهی بهتر، در جدول زیر وزن مخصوص طلا به همراه چند مادهی دیگر آورده شده است:
نام ماده وزن مخصوص
چوب بالسا ۰٫۲
بنزین ۰٫۷۲
آب ۱
آلومینیوم ۲٫۷
پیریت ۵
مس ۸٫۹۶
نقره ۱۰٫۴۹
سرب ۱۱٫۳۵
طلا ۱۹٫۳
اوسمیوم ۲۲٫۵۹
البته بایستی به یاد داشته باشید که در طبیعت طلا با دیگر عناصر و کانیها همراه میباشد؛ بنابراین نمیتوانید انتظار وزن بسیار بالایی داشته باشید. چنین وزن مخصوصی در تشخیص تکههای خالص یا آلیاژی طلا، بسیار مناسب عمل میکند؛ ولی برای سنگها و خاکهای حاوی طلا، بایستی از این روش صرف نظر کرد، چراکه میزان طلا در چنین موادی به قدری نیست که اختلاف قابل توجهی ایجاد کند.
۶- رنگ خاکه
رنگ خاکهی طلا که از طریق کشیدن آن بر روی چینی بدون لعاب حاصل میشود، همواره زرد و طلایی است. در مقابل خاکهی کانی پیریت به رنگ سبز تیره میباشد. رنگ خاکهی مس نیز همانند رنگ خود آن، مایل به قرمز است.
۷- سختی
سختی طلای خالص در مقیاس موس ۲٫۵ است، در حالی که سختی کانی پیریت ۶ تا ۶٫۵ است. همچنین سختی کانی مس حدود ۳ است و بنابراین، طلا نمیتواند سطح مس را بخراشد (جسم مسی دارای لبهی تیز میتواند بر روی طلا خراش ایجاد کند)؛ در مقابل پیریت به راحتی سطح یک سکه یا هر شئ مسی را میخراشد.
۸- انعطاف پذیری
تکههای طلا بسیار انعطاف پذیر هستند و به راحتی با فشار خم میشوند. در مقابل پیریت شکننده است و در برابر فشار تا زمان شکستن مقاومت میکند.
۹- بُرش خوردن
ذرات بسیار ریز طلا در طبیعت را میتوان با استفاده از یک جسم کوچک و تیز برش داد. چنین اتفاقی برای کانی پیریت رخ نمیدهد.
تشخیص طلا از کالکوپیریت
رگه های کالکوپیریت به صورت ادخال درون دولومیت و کوارتز
رگههای کالکوپیریت به صورت ادخال درون دولومیت و کوارتز
کالکوپیریت یکی از کانیهای خانوادهی پیریت و بسیار شبیه به پیریت است. فرمول شیمیایی این کانی CuFeS2 و تفاوت آن با پیریت در داشتن مس است و بنابراین از نظر رنگ دارای تفاوت اندکی با پیریت است.
سختی کالکوپیریت ۳٫۵ تا ۴ و وزن مخصوص آن نیز بین ۴٫۱ تا ۴٫۳ میباشد؛ ولی به طور کلی، روش تشخیص طلا از کالکوپیریت نیز مشابه راههای تشخیص این عنصر گرانبها از پیریت است.
تشخیص طلا از بیوتیت میکا
کانی بیوتیت میکا طلایی رنگ، که بسیار شبیه به ناگت طلا است.
بیوتیت، یکی از کانیهای گروه میکا است و گرچه معمولاً سیاه رنگ است، گاهی نیز به رنگهای قهوهای تیره، قهوهای مایل به سبز، زرد و سفید دیده میشود. رنگ زرد بیوتیت بر اثر هوازدگی ایجاد میشود و ممکن است به خاطر ظاهر آن، با طلا اشتباه گرفته شود. این نوع بیوتیت که اصطلاحاً بیوتیت میکا هم گفته میشود، با مقداری فشار دادن شکسته و ورقه ورقه میشود. با این وجود ممکن است در نگاه اول رنگ طلایی و درخشان آن یابندهی مبتدی را با تصور یافتن طلا به وجد آورد.
رودخانهها و مسیلها مکانهای مناسبی برای پیدا کردن طلای خالص (به فرم ناگت طلا) هستند. به گفتهی کارشناسان، طلای نسبتاً زیادی در رودخانههای مناطق مختلف وجود دارد که همواره ارزش آن را دارد که برای یافتن آنها دست به کار شویم. با این وجود ترک کار و زندگی با هدف پیدا کردن طلا در طبیعت، به هیچ وجه ایدهی جالبی نیست.
به هر حال، برای یافتن تکههای طلای طبیعی داشتن ابزار و اطلاعات مناسب، ضروری است. در ادامه به بیان مهمترین نکات کاربردی در این زمینه خواهیم پرداخت.
برای کمک در پیدا کردن تکه های طلا ما لیستی از حقایق و راهنمایی ها را آماده کرده ایم که کاوش شما را کارآمد تر و سود آور تر میکند.اولین چیزی که قبل از شروع کاوش تکه های طلا باید مد نظر داشته باشید این است که از چه نوع فلزیابی استفاده کنید؟ ومقتی تمامی فلزیاب های معمول میتوانند طلا را پیدا کنند به نظر شما استفاده از انهایی که اختصاصا برای کاوش طلا ساخته شده اند باعث نمیشود که دست آورد های بیشتری داشته باشید؟
بسیاری از فلزیاب های معمول به راحتی یک حلقه طلایی را در عمق کم زمین پیدا میکنند اما برای تکه های طلا که ممکن است بسیار ریزتر باشند باید از دستگاه هایی استفاده کرد که مخصوص یافتن تکه های طلا طراحی شده باشند.
نکات و راهنمایی های ضروری هنگام کاوش طلا :
فلزیاب های معمول قادر به پیدا کردن تکه های طلا به اندازه یک دانه غلات هستند و عمق کاوش این فلزیاب ها بستگی به اندازه تکه طلا دارد و میتوانند یک تکه بزرگ را نهایتا در عمق ۳۰ تا ۴۰ سانتی متری سطح زمین پیدا کنند. دانستن این نکته میتواند کمک زیادی به ما کند : هرچه اندازه تکه طلا کوچک تر باید به سطح زمین نزدیک تر است و احتمال پیدا شدن انها در عمق ۵ تا ۱۰ سانتی متری بسیار بیشتر است.
هرچه فرکانس کاری فلزیاب شما بیشتر باشد حساسیت آن برای پیدا کردن طلا بیشتر است و در عین حال ممکن است حساسیت فلزیاب شما را به آهن معدنی بیشتر کند و اگر مکانی حاوی مقدار زیادی آهن را کاوش میکنید ممکن است سیگنال های اشتباه زیادی دریافت کنید.فلزیاب های با فرکانس کاری پایین حساسیت کمتری نسبت به تکه های طلا دارند اما کارکرد بهتری در زمین هایی با مقدار بالای آهن دارند.بنابراین ممکن است بهترین انتخاب شما استفاده از یک دستگاه PI باشد زیرا این دسته از دستگاهها در نادیده گیری سیگنال های مزاحم عملکرد بسیار بهتری دارند و میتوانند تکه های بزرگتری را در عمق بیشتری پیدا کنند.
بسیاری از فلزیاب ها دارای تنظیمات بالانس دستی سطح زمین هستند و به شما این امکان را میدهن تا دستگاه را متناسب با محیط کاوش تنظیم کنید و اگر محیط کاوش شما زیاد دارای ترکیبات آهن معدنی نیست به تنظیمات زیادی نیاز ندارید.استفاده از یک دستگاه با بالانس اتوماتیک نیز میتواند در این راه کمک کننده باشد.
در ادامه مباحث چگونه طلا پیدا کنیم باید به نکات زیر توجه داشت :
فلزیاب هایی نیز که برای کاوش طلا ساخته شده اند سایر فلزهای رسانا را پیدا میکنند اما دارای قابلیت نادیده گیری سیگنال های آهن و فولاد و … هستند. فلزیاب های PI در تفکیک این نوع زباله ها عملکرد خوبی ندارند.
تکه های طلا معمولا به صورت تکی پیدا نمیشوند و وقتی شما یک تکه را پیدا میکنید باید به این فکر کنید که در آنجا تکه های بیشتری هست! این بدین معنا نیست که تکه های بیشتر دقیقا در زیر تکه پیدا شده هستند. پس با دقت بیشتری محیط اطراف را کاوش و حفاری کنید.
بیشتر متد های پیدا کردن طلا مستلزم وجود آب در نزدیکی اهداف هستند. پس محل های اطراف رودخانه ها و سر چشمه های آب کاوش شده اند و شانس شما برای پیدا کردن طلا در محل های دور از منابع آبی حتی در ارتفاعات بیشتر است.
برای پیدا کردن طلا به جاههایی بروید که قبلا طلا پیدا شده است. شما میتوانید در این محیط ها کاوش کنید اما انتظار زیادی نداشته باشید که یافته های زیادی داشته باشد.پس به دنبال نقاطی در آن نزدیکی باشید که دست نخورده باشند یا کمتر کاوش شده باشند.
در پایان مباحث چگونه طلا پیدا کنیم همیشه به یاد داشته باشید که برای کاوش در اماکن خصوصی و دولتی و … اجازه های لازم را بگیرید و یک کاوشگر با مسئولیت باشید و اگر جایی حفره ای را ایجاد کردید آن را پرکنید و از اسیب رساندن به محیط های مختلف بپرهیزید.
پیش از اینکه در مورد ابزار مناسب برای یافتن طلا در رودخانه بحث کنیم، بایستی نکاتی را در مورد پوشش مطلوب برای شرایط مختلف بیان کنیم. از آنجا که قرار است در میان جریان رودخانه قرار بگیریم، به همراه داشتن لباسهایی برای شرایط مرطوب توصیه میشود. داشتن جیب مناسب و امن برای قرار دادن طلاهایی که احتمالاً پیدا میکنیم نیز حائز اهمیت است. البته بهتر است که یک بطری که دارای درب محکم باشد را به این منظور با خود به همراه داشته باشیم. همچنین در صورتی که عمق آب کم باشد، میتوان از چکمههای لاستیکی استفاده کرد.
دستگاه لایروب طلا در رودخانه
دستگاه لایروب، که برای پیدا کردن طلا در رودخانه مورد استفاده قرار میگیرد.
برای پیدا کردن طلا در رودخانه، داشتن دو ظرف با ویژگیهای متفاوت میتواند کار را بسیار ساده کند. یک ظرف کاسه مانند نسبتاً بزرگ و نه چندان عمیق یا یک بشقاب گود، و یک ظرف توری (مثلاً یک آبکش) گزینههای مناسبی برای این کار هستند. در برخی از کشورها، از ابزار پیشرفتهای به نام لایروب مکشی (suction dredge) و جعبهی سنگ شویی (sluice box) استفاده میشود که مجموع آنها را لایروب طلا میگویند.
چنین ابزاری در کشور ما وجود ندارد. اما چنانچه یافتن طلا در رودخانه توسط دو نفر انجام شود، میتوان بدون داشتن دستگاه لایروب، این عمل را شبیه سازی کرد. برای اینکار، یک نفر با استفاده از یک بیلچه یا هر وسیلهی دیگر جریان آب را آشفته میکند و شخص دیگر اندکی پایین تر و در مسیر جریان، با استفاده از کاسهای که پیش تر به آن اشاره شد، اقدام به جستجو میکند.
چگونه در رودخانه طلا جستجو کنیم؟
نحوه یافتن طلا در رودخانه
اویل قدم برای یافتن تکههای طلای خالص در رودخانه، انتخاب محل مناسب است. پیچ و خمهای رودخانه، جریانهای فرعی و نسبتاً راکد رودخانه و بخش تحدّب که رسوبات تهنشین میشوند، محلهای مناسبتری برای جستجو و پیدا کردن ناگت طلا هستند. سپس در مکانهای گفته شده، کاسه را از رسوبات جریانی پر کنید و در ظرف آبکش بریزید. پس از بررسی محتوای ظرف آبکش، شن و ماسههای آن را در مسیر جریان و به گونهای دور بریزید که با رسوبات بررسی نشده مخلوط نشوند.
همچنین درنظر داشته باشید که کار جستجو را بایستی از پایین دست رودخانه شروع کنید و اندک اندک مخالف مسیر جریان پیش بروید و بررسی را ادامه دهید. علاوه بر این، لازم است قبل از پر کردن کاسه، قطعات درشت سنگ کنار زده شوند تا جلوی دید و جستجو را نگیرند.
یک تکنیک بسیار مهم برای برداشت رسوبات با استفاده از کاسه این است که کاسه را در زیر رسوبات قرار دهید و با دست دیگر محیط اطراف آن را کاملاً آشفته کنید. از این طریق احتمال پیدا کردن تکههای طلا بیشتر خواهد بود. همچنین پس از ریختن رسوبات در ظرف آبکش، دو سه بار آبکش را به زیر آب فرو ببرید تا گل و لای از روی سنگها برداشته شود.
با تکرار روشهای ذکر شده در بالا، چنانچه بستر رودخانه حاوی کانی طلای طبیعی باشد، میتوان تکههای ارزشمندی از آنها را پیدا کرد. البته برخی سنگها و کانیها شباهت بسیار زیادی به طلا دارند. در مقالهی تشخیص سنگ طلا، این مورد را به طور تفصیلی شرح دادهایم. در پایان لازم میدانیم تا این نکته را یادآور شویم که اینکار را صرفاً به عنوان یک عمل تفریحی و نه به دید یک شغل انجام دهید. تا اگر تلاش شما بی ثمر بود، چیزی را از دست نداده باشید
بزرگترین معادن طلا در ایران
معدن طلای زرشوران
معدن زرشوران در استان آذربایجان غربی و ۳۵ کیلومتری شهرستان تکاب قرار دارد. معدن زرشوران که از نوع روباز است، بزرگترین معدن طلای ایران میباشد که سالانه حدود ۳ تن شمش طلا تولید میکند.
معدن طلای موته
معدن موته در استان اصفهان و در شهرستان میمه واقع شده است. این معدن نیز همچون زرشوران از نوع روباز است. معدن موته با تولید روزانه ۱ الی ۲ کیلوگرم طلای ۱۸ تا ۲۴ عیار، یکی از مهمترین ذخایر طلای کشور محسوب میشود.
معدن طلای ساریگونی
معدن ساریگونی که در استان کردستان و شهرستان قروه واقع شده است، قدمت چندانی ندارد و در سال ۱۳۹۴ به بهره برداری رسیده است. معدن ساریگونی دارای ظرفیت تولید دو تن شمش طلا در سال است که بنابر پیشبینیهای انجام شده، این میزان میتواند به ۶ تن در سال نیز برسد.
معدن طلای آق دره
معدن آقدره نیز همانند زرشوران در شهرتان تکاب – استان آذربایجان غربی قرار دارد. آق دره در حال حاضر دومین معدن بزرگ طلای کشور به حساب میآید که سالانه حدود ۲ تن طلا تولید میکند.
معدن طلای زرمهر
مدن طلای زرمهر در استان خراسان رضوی، شهرستان تربت حیدریه واقع شده است. میزان تولید طلا در این معدن ۳۰۰ الی ۵۰۰ کیلوگرم در سال گزارش شده است و از ذخایر ارزشمند طلای ایران به شمار میرود.
معدن طلای خمین
معدن طلای خمین در استان مرکزی و شهرستان خمین قرار دارد. این معدن ذخایر بالقوهی فراوانی دارد، که تاکنون آنچنان که باید و شاید مورد بهره برداری قرار نگرفته است.