کارهای بدون مطالعه و نقشه و اعمال ظاهری را که حقیقتی نداشته باشد را الکی گویند. این اصطلاح در رابطه با دروغ و دروغگویی هم بهکار برده میشود و بهطور کلی هر چه که واقعیت نداشته باشد و متکلم یا عامل عمل تظاهر به حقیقت و راستی کند در اصطلاح عامیانه گفته میشود:
«الکی میگوید»
یا بهعبارت دیگر:
«کارهایش الکی است.»
الک را به گفته علامه دهخدا موبیز و تنگ بیز و پرویزن و آردبیز هم میگویند. الک از سیمهای باریک بافته میشود مانند؛ غربال، ولی سوراخهای آن کوچکتر است. به همین جهت هر چیز را که از آن بگذرانند بیخته آن بسیار نرم است. در بعضی مناطق الک مویی هم معمول است که از موی یال یا دم اسب میبافند.
سابقا که الک سیمی معمول نبوده و یا در مناطق که الک سیمی نداشتهاند؛ پارچههای بسیار نازک پنبهای را مانند الک سیمی به چوب وصل میکردند و آرد و سایر چیزهای نرم را به منظور بیختن از آن عبور میدادند.
شادروان عبدالله مستوفی راجع بهعلت تسمیه الکی چنین مینویسد:
«پارچه پنبهای، البته نه حاجب ماورا بود و نه دوام و قوامی داشت. به همین مناسبت پارچههای نازک بیدوام را هم الکی میگفتند. کم کم معنی مجازی الکی را منبسط کرده امروز در اصطلاح عامیانه این توصیف را به کلیه چیزهای بیدوام و بیثبات و بیترتیب و بیتناسب و بیموقع و حتی اخبار بیاصل هم میدهند.»
سمیه وخشور