چرا فردوسی شاهنامه را به نام سلطان محمود غزنوی کرد؟

از میان دلایلی که برای این کار برشمرده شده است دو هدفِ امکانِ ماندگاریِ کتاب با نگهداری در کتابخانه سلطنتیِ دربار و تهیه نسخه‌هایی از آن به فرمان محمود و نیز و بهره‌مندی از صله و نواختِ سلطان در سال‌های پیری و تنگ دستی، برجسته‌تر و مقبول‌تر است.

عصراسلام: نیت نخست به قرینه عقلی استنباط می شود و برای مقصود دوم هم میتوان به اشارات خود فردوسی در شاهنامه استناد کرد.

برای نمونه:

بپیوستم این نامه باستان

پسندیده از دفتر راستان

که تا روز پیری مرا بر دهد

بزرگی و دینار و افسر دهد

یـــا

بپیوستم این نامه بر نام اوی

همه بهتری باد فرجام اوی

که باشد به پیری مرا دستگیر

خداوند شمشیر و تاج و سریر

یـــا

همی چشم دارم بدین روزگار

که دینار یابم من از شهریار

درباره موضوع صله و چشم داشت مادی فردوسی از محمود نظرگاه های رایج در تاریخ ادبیات ایران همواره با نوعی افراط یا تفريط یک سونگرانه و غیر علمی همراه بوده است. بدین صورت که...

گروهی خواسته‌اند هدف فردوسی را از شاهنامه سرایی رسیدن به پاداش محمود بدانند و در افسانه های گوناگون میان شاعر و سلطان معامله یک دینار برای هر بیت برقرار کرده اند. نظامی عروضی که از این دسته است، نوشته که فردوسی "شاهنامه به نظم کرد و همه امید او آن بود که از صله کتاب جهاز آن دختر بسازد. بیست و پنج سال در آن کتاب مشغول شد".

به راستی جای پرسش و شگفتی است که چگونه ادیبی مانند نظامی عروضی می توانسته است بپذیرد که فردوسی برای تأمین جهاز دخترش به کاری بیست و پنج ساله و دشوار دست زده؟ آیا اگر نیت فردوسی از کار خویش فقط به دست آوردن زر و سیم بود نمی توانست به جای این کار غیر منطقی/ نامعقول به رسته شاعران ستایش گوي دربار محمود بپیوندد و با نظم قصائد مدحی غَرّا همچون عنصری و فرخی دیگدان از نقره بزند و راه بیست و پنج ساله تهيه جهاز دختر۔ یا انتفاع مادی - را یک شبه طی نماید؟ ملاحظه می شود که گزارش چهارمقاله در این باره تا چه حد باورناپذیر و غیرمنطقی است.

در برابر این، شماری هر چند معدود نیز کوشیده اند / می کوشند موضوع را از اساس نادیده بگیرند و به اصطلاح با ستردن صورت مساله با توجیهات مختلف، بگویند که میان فردوسی و محمود هیچ رابطه ای وجود نداشته و اگر احیانا هم بوده هیچ شائبه و نیت مالی نداشته است.

در این میان، نتیجه گیری معتدل، محتمل و پذیرفتنی این است که فردوسی نظم شاهنامه را در دوره سامانیان به خواست و تصمیم خویش و با هدفی کاملا ملی، میهنی و فرهنگی آغاز کرده و ادامه داده ولی در سالهای کهن سالی و پریشان حالی ناشی از پیری و پرداخت دیریاز به این کار سترگ و سنگین، چنان که خود می گوید بر آن شده است با اهدای کتاب به پادشاه عصر از تشویق و حمایت او برخوردار شود و ادعای اینکه در این کار انگیزه مادی نداشته دقيقا مغاير نص گفته خود اوست.

این اقدام حتی با معیارهای امروزی نیز که بیشتر مؤلفان و ادبا از ناشران حق التأليف می‌گیرند، کاری معقول و غیرقابل انتقاد است.

منبع: دفــــتر خـســروان (برگزیده شاهنامه فردوسی)، دکتر سجاد آیــــدنلو، انتشارات سخن ۱۳۹۰ ص ۸۶ تا ۸۸

کانال گنجینه های ادبی

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	بزودی نابود می شود

	هرگز از بین نمی رود