احکام چیدن و خوردن میوه از باغ دیگران

استفاده از اموال دیگران به هر شکل و هر مقدار که باشد نیاز به اجازه و رضایت صاحبان آنها دارد و تنها موردی که استثنا شده است این است که: "اگر درخت میوه در سر راه رهگذر قرار داشته باشد در حال عبور می تواند از میوه آن درخت برای خوردن در همان محل استفاده کند به شرط آن که از حد سیری و احتیاج تجاوز نکند." [۱]

عصراسلام: در بیانی دیگر آمده است: کسى که از راهى به سمت مقصدى مى‏رود و در بین راه به درخت میوه یا زراعتى عبور کند و در رفتن از آن راه قصد بر خورد به آن درخت و زراعت نداشته باشد جایز است از میوه آن درخت و زراعت به قدرى که سیر شود بخورد ولى جایز نیست از آن چیزى ببرد و احتیاط این است که اقتصار کند بصورت عدم علم به کراهت مالک و این حکم در صورتى است که درخت میوه و زراعت در راه باشد اما اگر در باغ محصور باشد رفتن در آن باغ و خوردن از میوه آن بدون اذن مالک جایز نیست. [۲]

سوال : وقتی شخصی از کنار درختی یا باغی می‌گذرد می‌تواند از میوه و محصول آن باغ استفاده کند یا خیر؟

حق الماره و رهگذر در رابطه با خوردن میوه جات سه گونه است:

۱- نسبت به میوه هایی که در خیابان و راه های عموی است که مانعی ندارد.

۲- استفاده از میوه های باغات مردم با شرائطی حلال است :

الف: به طوری اتفاقی از کنار انها عبور کنید نه با قصد خوردن.

ب: منجر به افساد نگردد بدین معنا که شاخه ی درخت و شاخه گیاه را نشکند.

ج: به خوردن بسنده کند و چیزی از محصول را با خود نبرد.

د: باغ و زراعت فاقد دیوار و در باشد.

ه: علم یا ظن به ناخشنودی صاحب باغ نداشته باشد.

۳- مواردی که شرادط فوق را ندارد حرام است .

دو نکته درباره درختان میوه

۱- از میوه شاخه ی درخت همسایه بدون اجازه نمی تواند استفاده نمود.

۲- طلب حلالیت از مردم بخاطر چیدن یا خوردن میوه هایشان لازم است.

آیت الله خامنه‌ای:

آیا از میوه هایی که در باغ دیگری روی زمین افتاده می توان استفاده کرد؟ یا در حد چند عدد از درخت چید؟ آیا برای این چند عدد باید از صاحب باغ اجازه گرفت؟

ج: بدون رضایت صاحب میوه ها جایز نیست مگر این که صاحب میوه ها از آن اعراض کرده باشد. همچنین اگر درمسیر خود به درخت میوه‌ای در جادّه برخورد کند، می‌تواند ازمیوه‌های مذکور استفاده کند مشروط به اینکه:

اولاً: به قصد استفاده ازمیوه به آن مسیر نرفته باشد.

ثانیا: به درخت آسیب نرساند.

ثالثاً: همان جا میوه را خورده و به همراه خود نبرد.

رابعاً: داخل ملک دیگری نیز نشود.

س: خوردن و جمع کردن مقداری میوه از باغ دیگران که زیر درختان ریخته و خراب خواهد شد چه حکمی دارد؟

ج: اگر بداند مالک میوه ها راضی است اشکال ندارد، در غیر این صورت باید رضایت مالک را جلب کند. و در صورتی که دسترسی به او برای جلب رضایت ندارد و اگر میوه ها استفاده نشود خراب می شود، می تواند از میوه ها استفاده کند و پول آن را به مالکش بدهد، و اگر دسترسی به مالکش نداشت پول آن را از طرف مالکش صدقه بدهد.

آیت الله سیستانی:

س: استفاده از بعضی میوه درختانی که در کوچه و خیابان و یا از خانه مردم به داخل کوچه آمده چگونه است؟

ج: استفاده و خوردن از میوه درختان داخل کوچه یا خیابان اگر منع ظاهری نباشد اشکال ندارد ولی استفاده از میوه درختانی که شاخه آنها به بیرون آمده است به احتیاط واجب جایز نیست.

آیت الله مکارم شیرازی:

س: اگر انسان به باغى برود، و نداند که صاحب باغ نسبت به کندن میوه رضایت دارد یا نه، آیا مى تواند از میوه هاى درختان باغ در حدّ نیاز استفاده نماید؟

ج: در صورتى که باغ محصور نباشد، یا شاخه هایش بیرون آمده باشد، و به قصد عبور از آن راه برود نه به قصد باغ و چیدن میوه، در این صورت استفاده به مقدار نیاز خوردن (نه بردن) اشکالى ندارد.

اگر جانوری متعلق به یک همسایه، از برگ و میوه درختان همسایه دیگر بخورد، حکمش چیست؟

حیوانات من از درختان خانه همسایه استفاده کردند و او مبلغی را قیمت‌گذاری کرد. آیا قیمت‌گذاری در این گونه مسائل حلال است؟

در این صورت باید خسارت احتمالی همسایه توسط صاحب حیوان جبران شود، البته برخی از فقها(آیت الله شبیری زنجانی)لزوم جبران خسارت را، مشروط به کوتاهی صاحب حیوان دانسته‌اند.

آیت الله شبیری زنجانی:

اگر خسارت مذکور مستند به کوتاهی شما باشد، به مقدار خسارت وارده ضامنید.

آیت الله صافی گلپایگانی:

چنانچه حیوانات کسی موجب تخریب درختان گردد صاحب حیوان ضامن است.

آیت الله مکارم شیرازی:

اگر لطمه‌ای به درختان زده‌اند، باید خسارت آن را بپردازد.

آیت الله نوری همدانی:

در صورت ایجاد خسارت باید خسارت جبران شود.

آیت الله هادوی تهرانی:

۱. اگر گیاه دارویی خودرو باشد و چیدن آن بدون ورود و تصرف در زمین صورت پذیرد، ظاهراً بلامانع است، به ویژه اگر شخص نیازمند به آن باشد. البته در حد مصرف شخصی نه بیش از آن.

۲. اگر گیاه دارویی خودرو نباشد، چیدن آن در حد نیاز بدون ورود و تصرف در زمین و تخریب گیاه، ظاهراً بلامانع است. البته در حد مصرف شخصی نه بیش از آن.

۳. در غیر این دو صورت چیدن حرام است و شخص ضامن می باشد.

پی‌نوشت:

[1] امام خمینی، استفتائات، ج2، ص510، سؤال19. آیت الله بهجت می فرماید: مسأله 1644 انسان مى‏تواند از میوه درختى که در مسیر عبور عمومى است، حتَّى اگر مالک مشخّص داشته باشد، بخورد، ولى نباید موجب افساد یا از بین رفتن درخت و میوه شود، و بنا بر أحوط باید چیزى از میوه را با خود نبرد. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏2، ص: 229

.[2] مجمع المسائل (للگلپایگانی)، ج‏2، ص: 44.

منبع: تبیان

برچسب ها: حق الماره ، احکام خوردن میوه از باغ دیگران ، احکام خوردن میوه از مزرعه دیگران ، درختان میوه ، عصراسلام