صدقه چيزى است كه انسان از مال خود قربة الى اللّه ميدهد.
عصراسلام: چیزی که انسان آن را به قصد قربت از مالش خارج میکند مانند زکات که انسان از مال خود در راه خدا میدهد را صدقه گویند؛ ولی در واقع، صدقه هم شامل واجبمیشود و هم مستحب.
انواع صدقه
صدقات دو دستهاند:
صدقه واجب: یعنی بخشي از اموال شخصي كه با شرايطي خاص به افرادي مخصوصي داده ميشود؛ از جمله زكات، خمس و فطريه.
صدقه مستحب: اندازه خاصي ندارد و انسان ميتواند هر مقدار از مالش را كه بخواهد در راه خدا به فقرا و نيازمندان ببخشد.
آیه «وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ»(سوره انعام/آیه ۱۳۴)؛ حق کشت و میوه را بدهید روز چیدن و درو کردن اشاره به صدقه مستحبی دارد. چرا که این سوره مکی است زکوة واجب در مدینه مستقر گشت این حق به هر گونه زرع و میوه تعلق می گیرد.
اهمیت صدقه
در سوره بقره آيه ۱۰۴ ميخوانيم؛ «ألَم يَعلَمُوا أنَّ الله هُوَ يَقبِلُ التُوبَة عَنْ عباده و يأخُذُ الصَّدَقات»؛ آيا نميدانستند كه فقط خداوند توبه را از بندگانش ميپذيرد و صدقات را ميگيرد و خداوند توبه پذير و مهربان است.
سخن از بندگان نيازمندي است كه به اجازه و فرمان الهي، اين گونه كمكها را ميپذيرند در حقيقت نمايندگان پروردگارند و به اين ترتيب دست آنها نيز دست خداست، اين تعبير يكي از لطيف ترين تعبيراتي است كه عظمت و شكوه اين حكم اسلامي را مجسم ميسازد و علاوه بر تشويق اين فريضه الهي هشدار ميدهد که در پرداخت زكات و صدقات نهايت ادب و احترام را به خرج دهند، چرا كه گيرنده خدا است.
در روايتي از امام سجاد علیه السلام ميخوانيم: «إنَّ الصَّدَقَة لاتَقَع في يَدِ العَبدِ حتّي تَقَعُ في يَدِ الرَّب»؛ صدقه در دست بنده قرار نميگيرد مگر اين كه قبلاً در دست خدا قرار گيرد.
با توجه به آيات و روايات متعدد، باز هم كساني هستند كه به هنگام كمك مالي جزئي به برادران و خواهران نيازمند خود آنها را تحقير كرده و يا با خشونت و بي اعتنائي با آنها رفتار ميكنند.
در روایتی از امام سجاد (علیهالسلام)میخوانیم: «إنَّ الصَّدَقَة لاتَقَع فی یدِ العَبدِ حتّی تَقَعُ فی یدِ الرَّب؛ صدقه در دست بنده قرار نمیگیرد مگر این که قبلاً در دست خدا قرار گیرد.» با توجه به آیات و روایات متعدد، باز هم کسانی هستند که به هنگام کمک مالی جزئی به برادران و خواهران نیازمند خود آنها را تحقیر کرده و یا با خشونت و بیاعتنائی با آنها رفتار میکنند.
حضرت امام صادق فرمود : بين من و مردى منجم ؛ زمينى مشترک بود، براى تقسيم او پيوسته تأخير می انداخت تا ساعتى را انتخاب كند كه به نظر خودش برايش سعيد باشد و براى من نحس ، بالاخره تقسيم كرديم به من قسمت خوب افتاد ؛ منجّم از ناراحتى دست بر پشت دست ديگر زده گفت مثل امروز نديده بودم ! گفتم مگر از علم خود استفاده نكردى ؟ گفت من با اطلاع از علم نجوم براى شما ساعت نحس انتخاب كردم و خودم در ساعت سعد خارج شدم اما باز قسمت بهتر به شما افتاد ، گفتم ميل دارى حديثى كه پدرم از پدر خود برايم نقل كرده برايت بگويم ، پدرم گفت : پيامبر اكرم صلوات الله علیه و آله فرموند : هر كس مايل است نحوست آن روزش برطرف شود #اولصبحصدقه بدهد خداوند با اين صدقه نحوست آن روز را برطرف می كند و هر كه می خواهد نحوست شبش برطرف گردد شب را با صدقه شروع كند ، گفتم من وقتى خارج شدم صدقه دادم ، اين صدقه نفعش براى من از علم نجوم تو بهتر بود.»
زندگانى حضرت امام جعفر صادق عليه السلام، ص: ۴۱