«رحمت و مهربانی»، مرتبه نخستین دوستی و خوشرفتاری و «محبت»، درجه بالاتر و «لطف» آخرین درجه است و تفاوت این مراتب هم نسبت به موقعیت طبقات مختلف مردم مشخص میشود؛ در حقیقت بعضی از مردم شایسته رحمت دارند، برخی شایسته محبت و برخی سزاوار لطف هستند.
عصراسلام: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَال:َ مَنْ عَذَرَ ظَالِماً بِظُلْمِهِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْهِ مَنْ يَظْلِمُه،ُ فَإِنْ دَعَا لَمْ يَسْتَجِبْ لَهُ وَ لَمْ يَأْجُرْهُ اللَّهُ عَلَى ظُلَامَتِهِ. (الكافي؛ ج۲؛ ص۳۳۴)
حضرت صادق علیه السّلام فرمود:
هر کس برای ظلمِ ستمگری، عذر بتراشد [و آن را توجیه کند] ؛ خداوند کسی را بر او چیره می سازد که بر او ستم کند؛ پس اگر خدا را [برای دفع آن ظلم] بخواند، او را اجابت نخواهد کرد و در عوضِ [صبر بر] آن ستم، به او پاداش نخواهد داد.
امام علی(ع) در بخشی از نامه ۵۳ خود در نهجالبلاغه در رابطه با «حکومت رحمت و عدالت» فرموده است: «ترحم و مهربانی نسبت به عامه مردم و محبت به آنها و احسان و نیکویی برایشان را به قلب خود تفهیم کن و هرگز نسبت به آنها، همانند حیوان درنده شکاری نباش که خوردنشان را غنیمت بشماری؛ زیرا عامه مردم، دو دستهاند؛ یا در دین برادر تو هستند یا در خلقت همتای تو که لغزشی از آنان بروز میکند و بیماریها و شغلههایی برایشان عارض میشود و خطا، به دستانشان در حالت عمد و سهو واقع میگردد، پس، بخشش و گذشتِ خود را به ایشان عطا کن، همانگونه که دوست داری و خشنود میشوی که خدا از بخشش و گذشت خویش به تو عطا کند؛ زیرا تو بالادست آنهایی و پیشوا و صاحب امر تو، بالادستِ تو است و خدا، بالادستِ کسی است که تو را زمامدار قرار داده و از تو کفایت امر آنها را طلب کرده و تو را بهواسطه آنها امتحان نموده است.
نسبت به خدا و درباره مردم از سوی خویش و از جانب بستگان خاص خود و هر کس از عامه مردمت که مورد علاقه تو است، انصاف را مراعات کن؛ پس اگر اینکار را نکنی، ظلم میکنی و کسیکه به بندگان خدا ظلم کند، خدا نیز علاوهبر بندگانش دشمن او خواهد بود و کسیکه خدا با او دشمنی کند، حجت و دلیلش را باطل میکند و او همواره در جنگ با خداست تا زمانیکه دست بکشد یا توبه کند و هیچ چیزی در تغییر نعمت خدا و تعجیل در عقوبت و کیفر او، مؤثرتر از ادامه ظلم نیست؛ زیرا خدا، شنونده دعای سرکوبشدگان و در کمین ظالمان است».