"معرفت" یا شناخت شیعیان عصر غیبت باید در حدی باشد که رفتار و انتخابشان مانند رفتار و انتخاب یک شیعه فرهیخته و مخلص در زمان حضور امام باشد.
عصراسلام: شیعیان نه تنها چنین معرفتی دارند بلکه از یک عقلانیت یعنی تشخیص صحیح مثال زدنی نیز برخودارند که در پیچیدهترین امور،صحیح ترین انتخاب رادارند.
ابی حمزه ثمالی از ابو خالد كابلى از امام سجاد(ع)نقل میکند که فرمود:
اى ابو خالد مردم زمان او كه معتقد به امامت وى میباشند و منتظر ظهور او هستند، از مردم تمام زمانها بهترند، زيرا خداوند عقل و فهمى به آنها داده كه غيبت در نزد آنها حكم مشاهده را دارد! خداوند آنها را در آن زمان مثل كسانى مي داند كه با شمشير در پيش روى پيغمبر - عليه دشمنان دين - پيكار كرده اند، آنها مخلصان حقيقى و شيعيان راستگوى ما هستند كه مردم را به طور آشكار و نهان بدين خدا مي خوانند. و فرمود: انتظار فرج بزرگترين فرج است.
يَا أَبَا خَالِدٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلُونَ بِإِمَامَتِهِ الْمُنْتَظِرُونَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ ؛ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ ، وَ جَعَلَهُمْ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِينَ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ ص بِالسَّيْفِ أُولَئِكَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِيعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَى دِينِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً. (کمال الدین/۳۰۰)
خروجی روایت در این نکته اسرارآمیز نهفته است که ؛ عصر غیبت که با وجود خلاءی بنام غیبت ، اماعده ای به امام غائب شان اقتداء دارند .
خوب ؛ این اوج مقام معرفتی خواص از شیعیان است که در نبود امام ؛ دقیقا مانند بود امام ، در همه جهات، آدمی بسبب بهترین تشخیص، به ایشان اقتداء کامل کند.
اهمیت اقتداءبه امام عصر(ع)
بیان مهم پیامبر(ص)دررسای قامت رعنای مومنان ویژه ای که در عصر غیبت این است که آنان به آن "امام قائم" اقتدا میکنند .
این اقتداء چیزی نیست مگر اینکه آنان با میزان امام عصر (ع) ، تمام سلوک فردی و خانوادگی و اجتماعی و سیاسی هماهنگ میکنند ، و میشوند "رفقاء رسول الله" و دارای بالاترین درجات در پیشگاه پیامبر میشوند و از "کرامت نبویه" بهرمند میشوند؛
"طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ أَهْلِ بَيْتِي وَ هُوَ يَأْتَمُّ بِهِ فِي غَيْبَتِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ، وَ يَتَوَلَّى أَوْلِيَاءَهُ وَ يُعَادِي أَعْدَاءَهُ ذَلِكَ مِنْ رُفَقَائِي وَ ذَوِي مَوَدَّتِي وَ أَكْرَمُ أُمَّتِي عَلَيَّ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ" . ( کمال الدین / ۲۷۱)
امام غائب است ولی امامت حاضر
همه نکته در این جاست که گرچه برای سطح عموم جامعه ، "امام" غائب است ؟ اما "امامت" حی و حاضر است چرا که خطوط اصلی دین در ابعاد مختلف آن حاضر است .
تعبیر بلند حضرت امیر(ع) در بلندای منبر مسجد کوفه در خطبه عمومی جمعه که مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ از امام صادق و ایشان از آباء طاهرینش نقل میکند متضمن همین حقیقت مهم است که ؛ "اگرچه امام عصر در غیبت است اما علم و دانش و هدایت و ادب و دابش در دلهای مومنین زنده است ؛ " إِنْ غَابَ عَنِ اَلنَّاسِ شَخْصُهُ فِي حَالِ هِدَايَتِهِمْ فَإِنَّ عِلْمَهُ وَ آدَابَهُ فِي قُلُوبِ اَلْمُؤْمِنِينَ مُثْبَتَةٌ فَهُمْ بِهَا عَامِلُونَ" . (کمال الدین / ۲۸۶)
قدرت عقلانیت در عصر غیبت
نکته زیبای دیگری که در حدیث بالا امام سجاد فرمودند؛ "قدرت عقلانیت" شیعه در عصر غیبت است.
عقلانیت یعنی بهترین و صحیح ترین تشخیص در پیچیده ترین امور ضروری انسانها.
ضروری است که شیعه در عصر غیبت باید از چنان پشتوانه علمی و کاربردی در تمام نیازهای مادی و معنوی آدمی بهرمند باشد که نه تنها نباید عقب بماند بلکه باید به متقضای کمالات بالقوه خود که از منبع وحی دارد ، پیشگام و حتا رهبر جوامع دیگر باشد.
این مهم ، شکل نمیگیرد مگر اینکه شیعه در تمام ابعاد و نیازهای انسانی ، غیر از اینکه با جامعه بشری در فهمیدن حرف روز و نیازهای روز ، هماهنگ باشد ، بلکه بهترین راهکارهای عقلانی در امور مختلف ؛ از شکل زندگی آدمی گرفته تا مناسبات اجتماعی و اقتصادی او ، و نیز موضع گیری های سیاسی او ، و حتا حالات معنوی و سلوک عبادی اش را بتواند عرضه کند .
شوخی است که بخواهیم در افکار قرون گذشته مان بمانیم و از ورود هر نو و جدیدی، بازبان چماق ومنطق تحجر، ممانعت کنیم، وادعای جهانی بودن هم ، داشته باشیم!
امروز؛ اصول بین المللی ما واصول شریعت ما و اصول حقوق شهروندی ما، باید دارای چنان استحکامی از عقلانیت باشد، که چشمها را خیره کند.
و این مهم درعصر غیبت؛ یک "فقه" عقلانی، ویک "اخلاق" عقلانی و خصوصا یک "مدیریت" منطبق بر عقلانیت میطلبد .
هادی سروش