کرونا و یک فرصت‌ تاریخی استثنایی

شیوع بیماری کرونا در سراسر جهان، بی‌گمان یک روی‌داد شوم و غیرمنتظره است؛ یک تهدید.

عصراسلام: روزها و شب‌ها از پی هم می‌گذرند، و همه به‌کنجی‌خزیده، منتظر، تا کی این بیماری خانمان‌برانداز، این میهمان ناخوانده، می‌گذرد و می‌رود، و دوباره زندگی‌مان به روال عادی(!) برمی‌گردد. روزی نیست که خبر ناگواری یا شایعه‌ای از جنس مرگ و نابودی شنیده‌نشود. تا می‌توان به‌یاد آورد، انسان مدرن، چنین نوعی از دل‌هُره را، آن‌هم در مقیاسی جهانی، تجربه نکرده‌بود. آری، به‌راستی که این یک تهدید بشری است.

برای من امّا، که معنی مسلمانی و غایت آن را، بازتولید تجربۀ دینی ویژه‌ای می‌دانم که برای محمّد(ص) رخ داد، این می‌تواند یک فرصت هم باشد. آری؛ و شاید حتّی یک فرصت استثنایی!

تجربۀ دینی ویژۀ محمّد(ص)، دو گونۀ متفاوت-امّا-پیوسته دارد، که معمولاً بازشناسی آن، به یک اعتبار، با معیار تاریخی-جغرافیایی مکّی/مدنی انجام می‌شود. قرآن کریم را که می‌نگریم، تفاوت روشنی را، هم در سبک سخن آیه‌های فرودآمده در این دو روزگار، و هم گاه در درونمایۀ آن‌ها، احساس می‌کنیم.

تاریخ نیز، تفاوت میان شؤونات مختلف زندگی محمّد(ص) در این دو روزگار را گواه است. بااین‌همه، آن‌چه مسلمانان در طول تاریخ خود آزموده‌اند و می‌آزمایند، بیشتر به تجربه‌های دینی روزگار مدنی او وابسته و همانند است؛ روزگاری که او، به‌عنوان یک حاکم، شارع، قاضی، و نقش‌هایی از این قبیل، همواره در میان جماعت بوده و اجتماعی زیسته‌است.

مسلمانان نیز، گویی به‌پیروی از همین بخش از تاریخ زندگی او، بیشتر کوشیده‌اند و می‌کوشند که عباداتی مانند نماز و دعا و حجّ و زیارت را به‌جماعت گذارند، و نیز در معاملات و سیاسات، همّ‌وغمّ خویش را صرف آن‌هایی کنند که بازتاب‌دهندۀ تجربه‌های دینی روزگار مدنی‌اند. آری، زیست مسلمانی در این چهارده سده، شاید یک‌سره، متوجّه و معطوف به همین روزگار بوده‌است. آن‌چه در این میانه غایب است امّا، توجّه و عطف نظر به زندگانی او در روزگار مکّی است.

برای ما که از بیرون به محمّد(ص) می‌نگریم، مهمّ‌ترین ویژگی روزگار مکّی، همان ویژگی‌ای که گویی تجربۀ دینی او را نیز تا حدّی از روزگار مدنی متمایز می‌سازد، فردیّت اوست. این فردیّت، بر مهمّ‌ترین روی‌دادهای زندگی او به‌مثابه یک فرستادۀ الاهی، یعنی تحنّث (پیش‌از وحی)، وحی، و رسالت (پس‌از وحی)، سایه افکنده‌است. تنهایی‌ها، گوشه‌نشینی‌ها، ژرف‌اندیشی‌ها، بازخوانی‌ها، و سرانجام... آن تجربۀ دینی ویژه و یک‌تا، شنیدن سخنان الاهی، و برانگیختگی موحّدانه‌اش در پی آن مواجهۀ قدسی، و سپس پیام‌آوری‌ها، رنج‌بری‌ها، و شکیبایی‌های او در این روزگار دشوار و توان‌فرسا، همه‌وهمه، در پرتو این فردیّت است که معنی حقیقی خویش را بازمی‌یابند.

ما مسلمانان، اکنون، هم‌چو بسیاری دیگر، ناخواسته و ناچار، خود را قرنطینه کرده‌ایم، و، موقّتاً هم که باشد، دیگر مجالی برای ادای شعایر و شرایع اجتماعی خود، از عبادات و معاملات، و حتّی شاید سیاسات(!) نداریم.

مساجد، محافل، و منابری که سال‌های سال، از راه‌ها و با اهداف گوناگون برپا بوده‌اند، اکنون، برای مدّتی نامعیّن، به‌تعطیلی کشیده شده‌اند. اکنون امّا، چنان که من می‌پندارم، فرصتی نیکو فراهم آمده‌است، تا قدری هم برای بازتولید تجربۀ دینی ویژۀ آن روزگار فراموش‌شده، روزگار تنهایی محمّد(ص) در مکّه، بکوشیم، و در پس آن همه تأکید و تلاش معطوف به سویه‌های اجتماعی زیست مسلمانی، اندکی نیز سویه‌های فردی آن را ارج گذاریم. شاید، در آیندۀ نه‌چندان دور، این تمام چیزی باشد که از زیست مسلمانی برای ما باقی بمانَد. هم ازاین‌روی است که می‌گویم کرونا، شاید به‌راستی برای ما یک فرصت تاریخی استثنایی باشد!

نویسنده: دکتر سیّد روح‌اله شفیعی

مطالب مرتبط

Stumble Upon Delicious

Cloob Digg

نظر شما

به روایت مذهبی ها

آخرین اخبار


	بزودی نابود می شود

	هرگز از بین نمی رود