عوامل بی‌توجهی و عدم حضور قلب در نماز

یکی از مهم ترین موانع حضور قلب، محبّت و علاقه بیش از حدّ به دنیا است و انسان باید چنان نماز بخواند که گویا آخرین نماز او و واپسین حضور او در دنیاست.

عصراسلام: از جمله امور مهم برای کسی که می‌خواهد نماز واجب بخواند، این است که مانند شخصی نماز بخواند که زندگانی را بدرود گفته و بیم آن دارد که دیگر بر انجام مثل آن قادر نباشد، و نیز برتری جایگاه و تحفه های فضیلت نماز را مغتنم شمارد؛ چنان که امام علی علیه السلام فرموده است:

«اذا قَامَ احَدُکم الی الصَّلوة فَلیصَلِّ صَلاةَ مُودَّعِ»[۱]؛

«هرگاه یکی از شما به نماز ایستد، باید مانند کسی که با نماز وداع می‌کند، نماز بخواند».

افکار و اندیشه انسان، بیشتر متوجه چیزی است که مورد علاقه او بوده و قلب او را تسخیر کرده است. طبیعی است وقتی کسی به یاد محبوبش باشد، توجّه او به امور دیگر کم می‌شود.

امام خمینی (ره) در این باره می‌فرماید: «طالبان غیر حق- که در نظر اهل معرفت، همه طالب دنیا هستند- هرچه مطلوب آنها است، به همان متوجه و متکلفند. آنان که حبّ مال ریاست و شرف در دل آنهاست، در خواب نیز مطلوب خود را می‌بینند و گویی تکبیرةالاحرام کلید در دکان یا رافع حجاب بین او و محبوب خود است! یک وقت به خود می‌آید که سلام نماز را گفته، در صورتی که هیچ توجّه به آن نداشته و همه اش را با فکر دنیا هم آغوش بوده، این است که چهل پنجاه سال نماز، ما را در دل اثری جز ظلمت و کدورت نیست».[۲]

به هر حال از مجموع آیات و روایات روشن می‌گردد که دنیا، واقعیتی است که باید در آن زندگی کرد؛ ولی باید بهترین فایده را از آن برد.

شرط استفاده بهینه از دنیا آن است که آن را وسیله‌ای برای رسیدن به حقایق زندگی و کمال خود قرار دهیم و مواظب باشیم که وسیله، هدف قرار نگیرد و علاقه به دنیا، موجبات اسارت و بندگی در برابر آن را فراهم نیاورد.

باید از نعمت‌های کم بهای دنیا بگذریم و از دلبستگی به دنیا بکاهیم و این شدنی نیست؛ مگر اینکه در ابتدا از نعمت های غیرحلال چشم بپوشیم و پس از آن نعمت های حلال دنیا. چون هر قدر انسان از نعمت‌های دنیا ولو نعمت‌های حلال استفاده کند، دلبستگی او به دنیا بیشتر می شود و رفته رفته به حرام نیز کشیده می شود و اگر انسان بخواهد به حرام مبتلا نشود، باید از برخی نعمت‌های حلال نیز چشم بپوشد تا به حرام نیفتد. به بعضی از صحنه‌های حلال و جایز نگاه نکند تا به نگاه‌های حرام مبتلا نگردد.

از دیگر عوامل حواس پرتی، انجام دادن مکروهات است؛ همانند بازی کردن با سر و ریش و لباس و اعضای بدن، خاراندن بدن، به اطراف توجّه کردن، پوشیدن لباس تنگ. همچنین پرخوری، باعث کسالت و بی توجهی به نماز می‌شود. ابن عباس از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت کرد که فرمودند:

«لا یدخلُ مَلَکوتَ السَماءِ مَن مَلأَ بَطنه»[۳]؛

«کسی که شکمش پر باشد، وارد ملکوت آسمان نمی‌شود».

به همین جهت امام علی علیه السلام می فرماید: «از پرخوری دوری کنید که موجب قساوت قلب و باعث کسالت از اقامه نماز و سبب تباهی بدن است»[۴].

طبق فرموده قرآن: «نماز با کسالت، نماز مؤمنان و موحّدان نیست».[۵]

پی نوشت‌ها

[۱] . غررالحكم، ص ۱۲۹

[۲] . آداب الصلاة، ص ۴۸

[۳] . احياء العلوم، ج ۳، ص ۱۷۱

[۴] . غررالحكم، ص ۸۰

[۵] . ر. ك: نساء( ۴)، آيه ۱۴۲

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مطالب مرتبط