هنر قالي و فرش بافی، نوعی گستردنی بافته شده از اليافت پنبه، پشم و در بعضي موارد ابريشم است که معمولاً برای پوشش زمين به کار می رود.
با توجه به آثار باستانی و کشفیات بشر، ثابت شده است که هنرهایی نظیر سبد بافی، نمد بافی، زیلو بافی، جاجیم بافی و گلیم بافی همه مقدمهای بر پیدایش هنر قالی بافی بوده است.
فرش ایرانی در دنیا یک برند شناخته شده است و مشتری های خاص خودش را دارد.
هر فردی (معمولا خانمها) که وارد کار قالیبافی شود، ۲ هفته طول میکشد تا آموزش ببیند، از هفته سوم میتواند فرش ببافد و ۲ ماه بعد درآمدش شروع خواهد شد.
در برخی از نمایشگاه ها وزارت صنعت و معدن و برخی نهاد های دیگر ممکن است مکانی در اختیار شما قرار دهند تا محصولات بافته شده خود را در معرض فروش قرار دهید. برای تهیه مواد اولیه مانند نخ ابریشم میتوانید به نمایندگیهای فروش در تبریز، مشهد، قم و مراکز سایر شهرها مراجعه نمایید.
نمونههايی از طراحی سنتی ايران در قالی:
طرحهای ايلی، هندسی، محرمات، محرابی، ماهی درهم، گلدانی، گل فرنگ، قابی، شکار گاه، تلفيقی و…
امكانات و ابزار قالی بافی:
برای بافت فرش به این لوازم ها نیاز داریم: دار قالی، دفه، شانه، کاردک، قیچی، چله، کوجی، سک و سیخ پود کشی
مراحل بافت قالی:
ابتدا مرحله چله كشی صورت می گيرد يعنی نخ پنبه ای يا پشمی را به صورت عمودی از بالا به پايين وصل نموده كه در اصطلاح به «تار» معروف است.
بعد از چله کشی باید نقشه را رو به روی خود قرار دهیم تا بدانیم به چه طریقی پیش برویم.
سپس به وسيله كرک يا پشم های رنگی مرحله بافتن آغاز می شود بعد از هر رديف «گره» يی رديف «پود رو» و يی رديف «پود زير» انجام می گيرد.
به طور معمول فرش از یک گوشه بافته و عرض آن تکمیل می شود که به اصطلاح رج نامیده می شود. بعد از پایان هر رج روی هر یک از تار و پودها باید گره زده شود و با دفه روی آن می کوبند تا این گره محکم شود. این کار تا پایان بافت فرش ادامه خواهد داشت.
زمانی که فرش به قول معروف به اندازه چهار انگشتی رسید باید قیچی و پرزهای اضافی آن گرفته شود تا این پرزها جلوی گره های جدیدتر را نگیرد و این کار را نیز با قیچی مخصوص انجام می دهند.
نقشه خوانی
نقشه خوانی فرش به این گونه است که افراد طرح شطرنجی فرش را رو به روی خود قرار می دهند و این طرح ها همیشه یک سانتی متر در یک سانتی متر در نظر گرفته می شود. نقشه خوان که معمولا کنار بافنده قرار می گیرد و نقشه را با صدای بلند می خواند به بافنده می گوید که در فاصله چند گره از رنگ خاصی استفاده کند و چند گره بعد رنگ دیگری را به کار ببرد.
الزامات يا مقدمات مورد نیاز جهت راه اندازی شغل
طی كردن دوره آموزشی به مدت ۳ ماه و فراهم آوردن ابزار، وسايل و مواد اوليه همچون كرك، كاموا، پشم، ابريشم، خامه، دار قاليبافی (چهار قطعه چوب كه به صورت چهارگوش وصل شده)، قلاب، شانه قالی، قيچی قاليبافی پشت دار، قيچی قاليبافی صاف و نقشه.
ویژگی های متصدی شغل:
طی كردن دوره آموزشی به مدت ۳ ماه (۴۸۰ ساعت) و داشتن علاقه و استعداد فراوان (آنچه در اين شغل حائز اهميت است داشتن تجربه كافی است تا حدی كه هر چه تجربه افزايش يابد كيفيت كار نيز بالاتر مي رود).
نیازمندی های آموزشی شغل:
آشنايی مقدماتی با ابزار كار به صورت تئوری و به مدت ۲ ساعت
آموزش چله كشی به صورت عملی و به مدت ۸ ساعت
آموزش گره زدن نخ های رنگی (مرحله بافت) به صورت عملی و به مدت ۴۰ ساعت
آموزش زدن پودهای زير و رو به صورت عملی و به مدت ۲۰ ساعت
آموزش روگيری (قيچی كردن نخ های اضافی) به صورت عملی و به مدت ۱۰ ساعت
آموزش شانه زدن به صورت عملی و به مدت ۱۰ ساعت
آموزش نقشه خوانی به صورت عملی و به مدت ۱۰ ساعت
آموزش رفوگری به صورت عملی و به مدت ۲۰ ساعت
آموزش چيدن ريشه های قالی و گره هاي نهايی به صورت عملی و به مدت ۱۰ ساعت
بافت قالی از ابتدا تا انتها به صورت عملی و به مدت ۳۵۰ ساعت
برآورد مدت زمان مورد نياز جهت راه اندازی شغل:
بعد از طی كردن دوره آموزشی (به مدت ۳ ماه) و تهيه مكان و ابزار لازم می توان كار قالی بافی را راه اندازی نمود.
بررسی قابليت افزايش ظرفيت شغلی:
به دليل افزايش تقاضا (به علت تنوع در بافت، طرح، نخ، و… پيش بينی می شود تعداد ۵۰ كارگاه با ظرفيت ۲۵۰ نفر راه اندازی شود (هر كارگاه ۵ نفر).
برآورد تعداد فرصتهای شغلی جدید:
قاليبافی از جمله مشاغلی است كه میتوان با كمی ذوق و استعداد رشته های جديدی خلق نمود مانند:
تصويربافی، چند بعدی بافی، تابلو فرش و…
نتايج حاصل از راه اندازی شغل
نتايج اقتصادي شامل افزايش درآمد خانواده و كاهش بيكاری
نتايج فرهنگي مانند گسترش و اشاعه فرهنگ از طريق طرحها، نقشهها و نوع بافتها
توسعه صادرات داخلی و خارجی
مراجع ذيربط در رابطه با راه اندازی شغل و نقش هر يک
کارگاه قالی بافی حالت تولیدی دارد و باید مجوز گرفته شود.
۱- سازمان صنايع دستی ايران جهت صدور مجوز تأسيس و راه اندازی كارگاه مورد نظر و همچنين نظارت فنی و مهندسی كالای ساخته شده
۲- سازمان جهاد كشاورزی جهت بازاريابی محصولات توليدی و تأمين مواد اوليه مورد نياز جهت توليد پشتيبانی های لازم
۳- اداره كار جهت ارائه وام
۴- صدا و سيما و نشريات خبری جهت تبليغ
۵- اداره بازرگانی و گمركات جهت صدور كالا به بازارهای خارجی
۶- مكان های تجاری جهت تهيه وسايل كار
۷- آموزشگاهها و سازمان فنی و حرفه ای جهت آموزش و ارائه مدرک
۸- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جهت برپايی نمايشگاه ها
برای فرشی که بافته میشود، از چله ابریشمی استفاده کنید. چله کشی اگه از جنس ابریشم باشد و با نخ مرینوس و تیکههای ابریشم بافته شده باشد، روی هوا میخرند مخصوصا فرش زیرپایی رو چندین برابر میخرند تابلو فرش هم دو برابر گرانتر از تابلو فرشی که چله از جنس پنبه دارد میخرند.
فرهاد دهقان